سهم ۸ درصدی تولیدات علمی «علوم انسانی و هنر» و «علوم اجتماعی»

دکتر سید احمد فاضل زاده در گفت‌وگو با خبرنگار مهر درباره آخرین وضعیت تولید علم جمهوری اسلامی ایران در حوزه علوم انسانی و هنر و علوم اجتماعی گفت: سالانه حدود ۱۵۰ هزار مقاله توسط محققان ایرانی به چاپ می رسد.

وی افزود: بررسی تحلیلی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) در سامانه های بین المللی مانند Web of Science (وب آو ساینس) نشان می دهد که حوزه های مهندسی، پزشکی و سلامت، کشاورزی و محیط زیست و علوم پایه سهم بیشتری در تولیدات علمی کشور دارند.

فاضل زاده خاطرنشان کرد: حوزه مهندسی ۳۰ درصد تولیدات علمی کشور را به خود اختصاص داده است. پس از آن علوم پایه با ۲۸ درصد، پزشکی و سلامت با ۲۰ درصد و کشاورزی و محیط زیست با ۱۴ درصد قرار دارند اما حوزه های علوم انسانی و علوم اجتماعی شرایط خیلی ضعیف است.

رییس مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) یادآور شد: در بحث تولید علم بین المللی در حوزه علوم انسانی و هنر سهم ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی تنها ۰.۶۳ درصد است. سهم حوزه علوم اجتماعی نیز تنها ۷.۴ درصد تولید علم بین المللی است.

وی گفت: در نتیجه ۹۲ درصد در سایر علوم تولید علم بین المللی داریم و در حوزه علوم انسانی و هنر و علوم اجتماعی تنها ۸ درصد تولید علم بین المللی داریم. این موضوع نشان دهنده این است که با توجه به ظرفیتی که در کشور در این حوزه وجود دارد نیازمند هدف گذاری مناسبی هستیم تا بخش علوم انسانی و علوم اجتماعی در تعاملات بین المللی اثر خود را نشان دهد.

فاضل زاده خاطرنشان کرد: این مساله خود را به گونه دیگری نیز نشان می دهد. در واقع بیش از ۳۰ درصد رشته های دانشگاهی در کشور ما در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی هستند اما بروز و ظهوری در عرصه بین المللی ندارند. زمانی که از مدرک علمی صحبت می کنیم ممکن است گزارش، مقاله و یا پژوهش مدنظر قرار گیرد اما وقتی از مقاله صحبت می کنیم منظور دقیقا مقالاتی است که در ژورنال های معتبر به چاپ رسیده باشند.

وی اضافه کرد: در واقع وقتی ما در جمهوری اسلامی ایران ۱۰۰ سند علمی در پایگاه های جهانی تولید می کنیم ۹۳ درصد تولیدات علمی در سایر علوم به جز علوم انسانی و اجتماعی است و تقریبا ۷.۳۳ درصد در حوزه علوم اجتماعی و ۰.۵۷ درصد در حوزه علوم انسانی و هنر سند علمی منتشر کرده ایم.

رییس مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) با اشاره به وضعیت جهانی تولیدات علمی در حوزه های علوم انسانی و هنر و علوم اجتماعی گفت: در سال ۲۰۲۲ تعداد ۸۳.۸۳ درصد سهم سایر علوم است و حوزه علوم اجتماعی ۱۴.۱۳ درصد و علوم انسانی و هنر تقریبا ۲ درصد تولیدات علمی دارند.

وی خاطرنشان کرد: در نتیجه با مقایسه با وضعیت جهانی، جمهوری اسلامی ایران در حوزه علوم انسانی و هنر یک چهارم میزان تولیدات علمی دنیا را تولید می کند و در حوزه علوم اجتماعی یک دوم میزان تولیدات علمی دنیا، تولید می کنند.

فاضل زاده یادآور شد: البته در سطح جهان نیز میزان تولید علم در حوزه علوم انسانی دو درصد است که وضعیت تولیدات علمی در این حوزه در ایران (۰.۵۷ درصد) نشان می دهد ما نسبت به وضعیت نُرم جهانی نیز عقب تر هستیم.

وی گفت: در حال حاضر ۲ درصد تولید علم دنیا برای جمهوری اسلامی ایران است. در این حوزه باید هدفگذاری بیشتر در این حوزه صورت گیرد. تولید علم در صحنه بین المللی حوزه علوم انسانی بسیار ضعیف است و نیازمند این هستیم که پژوهشگران علوم انسانی ایران در صحنه بین المللی حضور بیشتری داشته باشند.

رییس مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) افزود: حوزه علوم اجتماعی هم جای کار دارد اما از علوم انسانی و هنر وضعیت بهتری دارد. سهم تولید علم در علوم اجتماعی در کشور حدود ۷ درصد است و حوزه علوم اجتماعی در دنیا سهم ۱۴ درصدی از کل تولیدات علمی دارد. در واقع ایران نصف نُرم جهانی در این حوزه تولید علم دارد.

وی گفت: در سطح بین الملل تقریبا ۸۴ درصد سایر علوم، ۱۴ درصد علوم اجتماعی و ۲ درصد علوم انسانی و هنر از تولیدات علمی سهم دارند. در ایران این وضعیت به این ترتیب است که میزان تولیدات علمی ۹۲ درصد از سایر علوم، ۷.۵ درصد از علوم اجتماعی و ۰.۵ درصد از علوم انسانی و هنر است.

فاضل زاده درباره وضعیت تولید علم دو حوزه علوم انسانی و هنر و علوم اجتماعی در بازه ۱۰ ساله از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ گفت: در این دوره سهم تولید علم حوزه علوم انسانی و هنر جمهوری اسلامی ایران ۰.۴۵ درصد است و این سهم در حوزه علوم اجتماعی ۵.۸۸ درصد است. سهم سایر علوم به جز این دو بخش ۹۳.۶۷ درصد است.

وی افزود: این در حالی است که در دنیا در یک بازه ۱۰ ساله، نیز سهم علوم انسانی و هنر از تولیدات علمی ۲.۵۶ درصد، سهم علوم اجتماعی ۱۳.۷۹ درصد و سهم سایر علوم ۸۳.۶۵ درصد است. بررسی این وضعیت نشان می دهد که نُرم بلند مدت جهانی با وضعیت سال ۲۰۲۲ همخوانی دارد و مقایسه وضعیت ایران هم نشان می دهد که رشد کمی در این بازه ۱۰ ساله داشته ایم.

وضعیت تولید علم جمهوری اسلامی ایران در حوزه علوم انسانی و هنر و علوم اجتماعی در جداول زیر مشخص است: