۱۲ کشف مرتبط با سیارات فراخورشیدی در سال ۲۰۲۳
وب‌سایت اسپیس، با انتشار گزارشی در خصوص سیارات فراخورشیدی، به برخی اکتشاف‌های برجسته مرتبط با این سیارات در سال ۲۰۲۳ نگاهی انداخته و مهم‌ترین این سیارات را بررسی کرده است.
۱ــ در سالی که گذشت، تلسکوپ فضایی جیمز وب در شناسایی سیارات فراخورشیدی نقش مهمی ایفا کرد.
این تلسکوپ قادر است عناصر سنگین در جو غول‌های گازی دوردست را شناسایی کند. از جمله مهم‌ترین اکتشاف‌های این تلسکوپ مشهور سیاره فراخورشیدی اسمریوس بود که یک سیاره از نوع مشتری داغ فراخورشیدی است. جیمز وب اوایل سال ۲۰۲۳ که اکنون به پایان می‌رسد، از وجود عناصر سنگین‌ــ کربن و اکسیژن‌ــ در جو این سیاره فراخورشیدی دوردست خبر داد.
کشف سیاره اچ‌دی۱۴۹۰۲۶بی که با نام اسمریوس شناخته می‌شود برای اخترشناسان غافلگیرکننده بود؛ چرا که در جو غول‌های گازی منظومه شمسی خودمان از جمله مشتری و زحل عمدتا فقط هیدروژن و هلیوم وجود دارد. قاعده کلی که دانشمندان انتظار دارند، این است که هرچه سیاره‌ای بزرگ‌تر باشد، عناصر سنگین موجود در اتمسفر آن نیز کمترند. اما کشف جدید تلسکوپ فضایی جیمز وب باعث شد دانشمندان در این دیدگاه تجدیدنظر کنند.
۲ــ کشف جالب ماهواره نقشه‌بردار فراخورشیدی گذران: دو سیاره با دوره مدار طولانی
ماهواره نقشه‌بردار فراخورشیدی گذران که به تس (TESS) مشهور است، تاکنون حدود دو هزار سیاره به فهرست سیارات فراخورشیدی موجود اضافه کرده است اما یکی از مهم‌ترین اکتشاف‌های این کاوشگر فضایی کشف یک سیاره فراخورشیدی خاص، به عبارت دیگر یک غول گازی به نام تی‌او‌آی‌ــ۴۶۰۰سی بود که به شدت موردتوجه دانشمندان علوم سیاره‌ای قرار گرفت.
اغلب سیارات فراخورشیدی کشف‌شده در فاصله‌ای بسیار نزدیک به ستاره اصلی‌شان می‌گردند اما تی‌او‌آی‌ــ۴۶۰۰سی هر ۴۸۲.۸۲ روز یا هر ۱۶ ماه یک‌بار به دور ستارهاش در گردش است. این باعث می‌شود سیاره یادشده میان سیاراتی که تس کشف کرده است، طولانی‌ترین سال را داشته باشد. دمای سطحی این غول گازی نیز منفی ۷۸ درجه سانتی‌گراد است که این موضوع آن را واقعا به سیاره‌ای خاص تبدیل می‌کند.
۳ــ کشف منظومه سیاره‌ای نادر شامل شش سیاره زیرنپتونی
در سالی که گذشت، دانشمندان در فاصله ۱۰۰ سال نوری از منظومه شمسی ما، منظومه سیاره‌ای عجیبی را مشاهده کردند که در آن شش سیاره بسیار نزدیک به ستاره مادر در حال گردش بودند. این فاصله در واقع به‌قدری نزدیک به ستاره است که اگر بخواهیم آن را با منظومه شمسی خودمان قیاس کنیم، هر شش سیاره این منظومه در فاصله‌ای بین عطارد و خورشید قرار می‌گیرند.
ستاره‌شناسان بر این باورند که این منظومه سیاره‌ای به مدت بیش از یک میلیارد سال است که بدون تغییر باقی مانده است و سیارات آن در مداری نزدیک به رزونانس ریاضیاتی کامل می‌گردند.
۴ــ سیاره عظیمی که به دور یک ستاره کوچک می‌گردد
کشف دیگر امسال تحقیقاتی بود که تصورات دانشمندان سیاره‌شناسی را در مورد سیارات فراخورشیدی به چالش کشید. در سالی که گذشت، دانشمندان یک سیاره فراخورشیدی عظیم به نام ال‌اچ‌اس۳۱۵۴بی را کشف کردند که ۱۳ برابر زمین جرم دارد و در حال چرخش به دور یک ستاره کوتوله فوق‌العاده سرد است.
این سیاره از نظر اندازه شبیه نپتون است، در حالی که جرم ستاره آن ۹ برابر از خورشید کمتر است. نسبت بین این سیاره به اندازه نپتون و ستاره مادرش که ۵۱ سال نوری از ما فاصله دارد، ۱۰۰ برابر بیشتر از نسبت جرمی میان زمین و خورشید است.
۵ ــ ثبت طولانی‌ترین ویدیو از سیاره فراخورشیدی
در سالی که گذشت، ستاره‌شناسان با استفاده از داده‌های به دست آمده طی یک بازه زمانی ۱۷ ساله، ویدیویی از مدار سیاره فراخورشیدی بیتاپیکتوریس بی ساختند. این داده‌ها در قالب فیلم‌های ۱۰ ثانیه‌ای متراکم شدند که نشان‌دهنده ۷۵ درصد از مدار سیاره به دور ستاره مادر آن است و تکمیل هر دور مدار آن در واقع ۲۳ سال زمینی طول می‌کشد.
این سیاره در منظومه‌ای در فاصله ۶۴ سال نوری از زمین قرار دارد و جرم این سیاره ۱۲ برابر مشتری، بزرگ‌ترین سیاره منظومه شمسی، است.
۶ــ سیارات منظومه سیاره‌ای تراپیست به سیاره عطارد شباهت دارند
تلسکوپ فضایی جیمزوب در سالی که گذشت، با رصدهایش به کمک ابزار فروسرخ میانی، نشان داد که دو سیاره درونی منظومه سیاره‌ای تراپیست احتمالا جو ندارند.
سیاره تراپیست‌ــ۱بی که جرم آن کمی از زمین کمتر است، احتمالا سیاره‌ای سنگی فاقد جو و با دمای سطحی سوزان ۲۳۲ درجه سانتی‌گراد است. دانشمندان طی سه ماه تحقیق روی سیاره تراپیست‌ــ۱سی، به نتایج مشابهی رسیدند و می‌گویند فقدان وجود جو در این سیارات به دلیل فعالیت شدید ستاره اصلی آن‌ها است.
۷ــ مینی‌نپتونی که با یک لایه ابر یا مه متراکم پوشیده شده است
در سال ۲۰۲۳، دانشمندان سیاره‌شناسی که در پروژه تلسکوپ فضایی جیمز وب به جست‌وجوی سیارات فراخورشیدی می‌پردازند، سیاره‌ای به نام جی‌جِی۱۲۱۴بی (GJ 1214 b) را شناسایی کردند که به گفته آن‌ها با یک لایه ابر یا مه متراکم احاطه شده است. رصد این سیاره فراخورشیدی ابتدا به دلیل وجود جو بازتابنده آن، دشوار بود اما محققان در ادامه به این نتیجه رسیدند که این سیاره فراخورشیدی ممکن است حاوی مقدار زیادی بخار آب باشد.
این سیاره که ۴۸ سال نوری با ما فاصله دارد، به ستاره اصلی‌اش بسیار نزدیک است و از این رو بعید است بتواند اقیانوس مایعی را در سطحش حفظ کند. در نهایت تعجب، مینی‌نپتون‌ها که به سیارات کوچک‌تر از نپتون اما بزرگ‌تر از زمین گفته می‌شود، در منظومه شمسی خودمان وجود ندارند.
۸ــ ابرهای فلزی بر فراز سیاره‌ای آینه‌ای
کشف دیگر سال میلادی گذشته سیاره فراخورشیدی جالبی به نام ال‌تی‌تی۹۷۷۹بی بود که به گفته دانشمندان، ۸۰ درصد نوری را که از ستاره مادرش به آن تابیده می‌شود، بازتاب می‌دهد.
برای اینکه از این میزان درکی داشته باشیم، کافی است در نظر بگیریم که زمین تنها ۳۰ درصد از نور خورشیدش را منعکس می‌کند. این سیاره فوق داغ که در فاصله ۲۶۴ سال نوری از زمین قرار دارد، به دلیل نسبت بالای فلزات موجود در جو آن به طور استثنایی بازتابنده است. قطر این سیاره پنج برابر زمین است و به عنوان بزرگ‌ترین آینه آسمانی شناخته شده است.
۹ــ سیاره‌ای فراخورشیدی که جو خود را از دست می‌دهد
کشف دیگر ستاره‌شناسان در این سال یک سیاره فراخورشیدی بود که تقریبا ۹۵۰ سال نوری از زمین فاصله دارد و به دلیل نزدیکی بسیار آن به ستاره اصلی‌اش، جو خود را به طور ناگهانی از دست داده است.
جرم این سیاره که با نام اچ‌اِی‌تی‌ــ‌پبی‌ــ۳۲بی شناخته می‌شود، حدود ۶۸ درصد جرم مشتری اما قطر آن دو برابر قطر مشتری است.
فاصله این سیاره عجیب از ستاره مادرش بسیار کم است و اگر بخواهیم تصوری از آن داشته باشیم، باید بگوییم در فاصله سه درصد از فاصله زمین و خورشید به ستارهاش قرار گرفته است. این سیاره هر ۲.۲ روز یک‌بار به دور ستارهاش می‌گردد و از این فاصله نزدیک با پرتوهای داغ ستاره مادرش برشته می‌شود. دانشمندان این سیاره را در رده سیارات مشتری داغ طبقه‌بندی می‌کنند. به گفته آن‌ها، دنباله‌ای از گاز که از این سیاره دیده می‌شود، در واقع هلیومی است که از اتمسفر آن خارج می‌شود.
۱۰ــ منظومه ستاره‌ای دوتایی و دو سیاره جالب
اگرچه منظومه‌های ستاره‌ای دوتایی که در آن دو ستاره به دور یکدیگر می‌چرخند، در کیهان کم نیستند، احتمال اینکه این منظومه‌ها دارای سیاره باشند تقریبا کم است. دلیل آن هم این است که ستارگان دوتایی احتمالا قرص‌های تشکیل سیاره را در مرحله نوجوانی منظومه‌های سیاره‌ای ایجاد می‌کنند. پیش از این دانشمندان تنها یکی از این منظومه‌های دوتایی دارای سیاره را شناخته بودند اما در ادامه، دانشمندان سیارات دیگری را کشف کردند که دور یک جفت ستاره می‌چرخیدند.
اخترشناسان منظومه دوتایی تی‌او‌آی‌ــ۱۳۳۸ را که در فاصله تقریبی هزار و ۳۲۰ سال نوری از زمین واقع شده است، بررسی و در تحقیقاتشان سیاره‌ای به نام تی‌او‌آی‌ــ۱۳۳۸بی را کشف کردند که به دور این جفت ستاره در حال گردش است. نکته جالب توجه اینکه دانشمندان در واقع در تلاش برای اندازه‌گیری جرم سیاره بودند که موفق شدند سیاره دیگری کشف کنند.
۱۱ــ سیاره‌ای سوخته با جوی از سنگ‌های بخارشده
یکی دیگر از اکتشاف‌های جالب دانشمندان از سیارات فراخورشیدی سیاره‌ای بود که دمای آن به حدود دو هزار و ۴۰۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. دمایی که آهن در آن تبخیر می‌شود و روی همین حساب، محققان ۱۱ عنصر شیمیایی فراوان در جو این سیاره را شناسایی کردند که به گفته آن‌ها نشان می‌دهد جو این سیاره از عناصر سنگ تشکیل شده است. بله! در واقع اتسمفر این سیاره عجیب از سنگ‌های تبخیرشده تشکیل شده است.
این سیاره برشته‌شده در فاصله ۶۳۴ سال نوری از ما قرار دارد و با توجه به جرم زیاد آن و همچنین با در نظر گرفتن فاصله نزدیک آن به ستارهاش به عنوان یک مشتری داغ شناخته می‌شود. فاصله این سیاره فراخورشیدی از ستارهاش، واسپ۷۶، برابر با یک‌دوازدهم فاصله عطارد تا خورشید ما است.
۱۲ــ هشت سیاره فراخورشیدی اَبَرزمین
دانشمندان در سالی که گذشت به کمک ماهواره نقشه‌بردار فراخورشیدی تس (TESS)، هشت سیاره فراخورشیدی جدید دیگر را هم شناسایی کردند که به عنوان «اَبَرزمین» شناخته می‌شوند. اَبَرزمین به گروهی از سیارات فراخورشیدی گفته می‌شود که از زمین بزرگ‌تر اما از نپتون کوچک‌ترند.
دانشمندان به طور خاص به کشف و بررسی اَبَرزمین‌ها علاقه دارند؛ چرا که این سیارات در واقع شکافی در داده‌های موجود از سیارات فراخورشیدی محسوب می‌شوند و سیاراتی با این اوصاف بسیار کمیاب‌اند. پژوهشگران امیدوارند با شناسایی اَبَرزمین‌‌های بیشتر، بتوانند دلیل وجود این شکاف در داده‌های به‌دست‌آمده از سیارات فراخورشیدی را درک کنند.
منبع: ایندیپندنت
این مطلب از سایت ایتنا گردآوری شده است.
منبع: ایتنا