آیا می‌توان چرخش زمین را دید؟

اگر زمین نمی‌چرخید، نه طلوع و غروب خورشید بود و نه شب و روز. ما نمی‌توانیم حرکت چرخش زمین را احساس کنیم یا چرخش سیاره را در حین انجام زندگی روزانه خود ببینیم. اما آیا راه‌هایی برای احساس کردن چرخش آن از روی خود زمین وجود دارد؟ و آیا می‌توان چرخش این سیاره را از جایی در فضا تماشا کرد؟

پاسخ به چهارچوب زمانی و دیدگاه شما بستگی دارد.

به گزارش ایتنا و به نقل از لایو ساینس، زمین خیلی آهسته می‌چرخد، به گونه‌ای که چرخش آن از هر جایی قابل مشاهده نیست. به استثنای یک ویدیوی تایم لپس – مانند ویدیوی ناسا که با فیلم دوربین ایستگاه فضایی بین‌المللی ساخته شده است – نمی‌توان زمین را در حال حرکت تماشا کرد؛ زیرا زمین هر ۲۴ ساعت فقط یک دور می‌چرخد. این سرعت چرخشی زمین بسیار آهسته است – بسیار کندتر از آن که چشم ما بتواند آن را تشخیص دهد.

 

با این حال، هنوز راه‌هایی برای اثبات چرخش سیاره‌مان بدون خروج از زمین نیز وجود دارند. برای مثال، با مشاهده موقعیت سایر اجرام در آسمان.

 

استفان مرکوویتز (دانشمند و مدیر پروژه در مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا در مریلند) می‌گوید: «ساده‌ترین راه برای مشاهده چرخش زمین، مشاهده حرکت ظاهری اجرام آسمانی است. این حرکت زمانی که به افق نزدیک باشید به طوری که قسمت‌هایی از زمین را به عنوان مرجع در نظر بگیرید، بیشتر قابل توجه خواهد بود».

 

مرکوویتز اظهار می‌دارد یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای «دیدن» حرکت زمین، تماشای غروب خورشید است. موقعیت این جسم سماوی یعنی خورشید در برابر نقطه مرجع ثابت که همان افق باشد، تغییر می‌کند. وقتی غروب خورشید را می‌بینید، مکان شما روی زمین به تدریج از خورشید دور می‌شود، به همین دلیل به نظر می‌رسد که خورشید در افق فرو می‌رود.

راه دیگر برای مشاهده این پدیده، مشاهده ماه و ستاره‌ها در شب است؛ البته تا زمانی که افق یک نقطه مرجع باشد؛ زیرا حرکت نمی‌کند. اجسامی که در بالا می‌درخشند به نظر می‌رسد در حال حرکت هستند؛ اما در واقع این زمین است در حال چرخش است.

 

چرخش سیاره زمین را می‌توان با آونگ موسوم به فوکو نیز مشاهده کرد. به گفته موسسه اسمیتسونیان، فیزیکدان ژان فوکو این آزمایش را در نمایشگاه جهانی پاریس در سال ۱۸۵۱ به نمایش گذاشت و اولین آزمایش رسمی‌ای بود که چرخش سیاره ما را ثابت می‌کرد.

آونگ‌های ایستاده معمولاً در جهت یکسانی حرکت می‌کنند. فقط یک فشار یا کشیدن در جهت دیگر می‌تواند جهت حرکت آنها را تغییر دهد. اما فوکو متوجه شد که آونگ او در حین تاب خوردن به تدریج تغییر زاویه می‌دهد؛ زیرا زمین در زیر پاندول در حال چرخش است. با این حال، چرخش زمین به قدری آهسته است که حدود ۱۵ دقیقه طول می‌کشد تا تغییری در نوسان آونگ قابل مشاهده باشد.

 

ماه و پدیدهٔ جزر و مد

 

مرکوویتز می‌گوید زمین می‌چرخد زیرا از توده‌های غبار و گاز تشکیل شده است که قبلاً در حال چرخش بوده و توسط گرانش به هم کشیده شده‌اند. پس از تجمع یا انباشتگی در سیاره، این حرکت متوقف نشد. در واقع برای کاهش سرعت حرکت در خلاء فضا هیچ اصطکاکی وجود ندارد.

 

جزر و مد شواهد بیشتری از چرخش زمین ارائه می‌دهد. جزر و مد زمانی رخ می‌دهد که ماه در یک مکان خاص در نزدیک‌ترین فاصله‌اش به زمین می‌چرخد. همزمان با چرخش زمین، آن مکان به نزدیک‌ترین نقطه در مدار ماه می‌رسد.

در واقع می‌توان گفت که نزدیکتر بودن به ماه، یعنی نزدیکتر بودن به میدان جاذبه آن. گرانش ماه اقیانوس‌ها را به سوی خود می‌کشد و موقتاً آنها را به سمت خارج و هم‌سوی ماه می‌کند و بدین ترتیب، جزر و مد را به همراه دارد. اما این پدیده زودگذر است. همزمان با چرخش زمین، سطح آب پایین می‌آید؛ تا جایی که به دورترین فاصله ممکن از ماه در حال گردش یا جزر و مد می‌رسد. سپس این چرخه ادامه پیدا می‌کند.

 

مرکوویتز در پایان می‌گوید: «تغییر ساعتی جزر و مد بیشتر به دلیل چرخش زمین است. اما تغییر روزانه در زمان جزر و مد در یک مکان خاص به دلیل مدار ماه است».

 

بنابراین شاید ما واقعا نتوانیم چرخش زمین را ببینیم، اما می‌توانیم برخی از اثرات چرخش آن را احساس کنیم. تماشای طلوع و جزر و مد یا غروب خورشید نیز راهی آسان برای مشاهده این پدیده کیهانی است.