سینمای تجربی ایران به معیارهای جهانی نزدیک شده است؟

به گزارش ایسنا، این فیلمساز باسابقه، مدرس سینما و معاون سابق تولید انجمن سینمای جوانان ایران در آستانه برگزاری چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران با تاکید براینکه بخش سینمای تجربی همیشه یکی از سخت‌ترین بخش‌های جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران بوده است، گفت: بخش تجربی همیشه یکی از چالش‌ برانگیزترین بخش‌های جشنواره فیلم کوتاه تهران بوده است به دلیل اینکه به‌هرحال سینمای تجربی سینمایی است که برداشت‌های متفاوتی از آن وجود دارد و دوستان و نظریه‌پردازان و فیلمسازان هرکدام به‌نوعی برداشت خودشان را از این نوع سینما دارند. 

این فیلمساز با تاکید براینکه سینمای تجربی روند مشخصی را در تاریخ سینما طی کرده و در دوره‌های مختلف دچار تغییراتی شده که مربوط به ماهیت آن است، عنوان کرد: اساساً فیلم تجربی نمی‌تواند در طول زمان ثابت بماند؛ اگر ثابت بماند اولاً ماهیت تجربی بودنش را از دست می‌دهد. مشکلی که در این میان ما با آن مواجه هستیم، این است که به هر حال بخشی از سینما که در دوره‌هایی فیلم تجربی محسوب می‌شده است، امروز دیگر تجربی نیست به این دلیل که بارها تجربه شده و این چالش مهمی است چون شما عملاً باید با فیلم‌هایی مواجه باشید که تلاش می‌کند یک تجربه نو و جدید و چیزی که تقریباً تاکنون رخ نداده را نمایش دهد که این خیلی کار را سخت می‌کند.

رصافی سنجش سینمای تجربی را به دلیل ویژگی‌های ماهوی آن سخت دانست و بیان کرد: چیزی که تقریباً مشخص است و بچه‌های فیلمساز در آن دچار مشکل هستند این موضوع است که هم‌اکنون سینمای تجربی دیگر به هیچ وجه به‌سمت قصه و داستان نمی‌رود یعنی هر فیلمی به شکلی درحال روایت داستان است، حتی در ساختارشکنانه‌ترین شکل ممکن دیگر فیلم تجربی محسوب نمی‌شود برای اینکه این شکل‎ها بارها در سینما اتفاق افتاده و تجربه شده است به همین دلیل سینمای تجربی عملاً بعد از دهه ۸۰ از قصه فاصله می‌گیرد و جالب است که خودش را در فیلم کوتاه خلاصه می‌کند و ما کمتر در سینمای بلند شاهد آن سینمای تجربی به مفهومی که یک تجربه جدید برای گسترش زبان سینما و ارائه پیشنهادات جدید است، روبه رو هستیم و این نوع سینما بیشتر در فیلم کوتاه خلاصه می‌شود و به سمت فرم و بازی‌های تصویری شامل رنگ، نور و صوت می‌رود که فرم بسیار در آن غالب می‌شود. 

رصافی عنوان کرد: اتفاقی که باید در فیلم تجربی رخ بدهد، یک تجربه جدید است که حداقل باید به‌زعم فیلمساز در اثر وجود داشته باشد. یعنی فیلمساز تلاش کرده باشد که  کار جدیدی را که تاکنون اتفاق نیافتاده، رقم بزند. این خیلی کار را سخت می‌کند و قضاوت آن هم سخت است. به همین دلیل همیشه بخش تجربی جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران یک بخش چالش‌برانگیز بوده است.
وی ادامه داد: نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که طی چند سال گذشته تلاش شده تا واقعا نگاهی که در بخش تجربی وجود دارد، خیلی به معیارها و استانداردهای موجود جهانی نزدیک باشد.
او خاطرنشان کرد: در دوره‌هایی فیلم‌های قصه‌گو و داستانی ساختارشکن هم معمولاً در بخش تجربی جشنواره فیلم کوتاه تهران بودند البته این اتفاق چندسالی است که سعی می‌شود، رقم نخورد. امیدواریم که امسال هم جشنواره بتواند روند چند سال گذشته را ادامه بدهد.

رصافی درباره رویکرد «بومی‌گرایی در ژانر» گفت: نمود این رویکرد را خیلی نمی‌توان در بخش تجربی جشنواره فیلم کوتاه تهران دید؛ بخش تجربی به دلیل اینکه به دنبال یک زبان جدید است، تلاش دارد قواعد را بشکند، به ساختارهای جدید برسد و پیشنهادهای جدید بدهد به همین خاطر طبیعتاً خیلی نمی‌تواند وابسته به ژانر باشد. البته به این معنی نیست که در فیلم تجربی نمی‌توان از قواعد ژانر هم استفاده کرد درحالی که می‌توان قواعد ژانر را به کار و بازی گرفت به نوعی و حتی از دل قواعد ژانر هم به خلاقیت‌های جدیدی رسید که البته یک کار خیلی سخت است و من در فیلم‌های چند سال اخیر بخش تجربی جشنواره این نتیجه را مشاهده نکرده‌ام.

رصافی سینمای تجربی را یک سینمای خیلی خاص و دارای محدوده‌ای مختص خود معرفی کرد و گفت: سینمای تجربی را نمی‌توان محدود به چیزهایی کرد که خودمان می‌خواهیم و در این زمینه مختصاتی قابل ترسیم نیست. مساله این است که فیلم تجربی را نمی‌توان خیلی راحت تعریف کرد ولی می‌توان گفت این نوع سینما چه چیزهایی نیست، چیزی که در این زمینه واضح و مشخص است، این بوده که اگر به شکل مرسوم سینما قصه بگوییم برابر با تعریف سینمای تجربی نیست؛ اگر به شکل غیرمتعارف قصه بگوییم، باز هم نیست.
اگر ساختارشکنی‌هایی داشته باشیم که بارها تکرار شده باشد، این هم سینمای تجربی نیست.

او با تاکید براینکه مساله سینمای تجربی این است که فیلمساز ترجیح دهد یک کار آزمایشگاهی انجام دهد، بیان کرد: اصل مساله سینمای تجربی این است که فیلمسازی که قصد تولید فیلمی از این قالب را دارد، سعی کند یک کار آزمایشگاهی انجام دهد و حالا سینما چیزهایی مانند تصویر و صدا و عناصر سینمایی در اختیار او قرار می‌دهد تا به یک ترکیب جدید دست پیدا کند؛ نظیر دانشمندی که در لابراتوار به‌دنبال کشف یک ماده جدید است و طبیعتاً این نوع سینما را نمی‌توان خیلی از قبل تعریف کرد که باید در آزمایشگاه چه کاری باید انجام داد بلکه قوه خلاقه و البته تسلط بر ابراز سینمایی و قواعد  کمک کننده هستند تا نهایتاً بتواند بر گسترش زبان سینما منجر شود. 

این فیلمساز با طرح این سوال که فیلم تجربی چه کاربردی دارد، گفت: خیلی‌ها می‌پرسند با اینکه مخاطب چندان نمی‌تواند با فیلم تجربی ارتباط برقرار کند چه کاربردی دارد؟ مساله این فیلم درست همانند ماهیت فیلم کوتاه است که بسیاری از جاهایی که سینما برایشان مهم است سرمایه‌گذاری و حمایت از آن را در دستور کار خود دارند و دلیلش هم این است که فیلم کوتاه می‌تواند بر جریان و چرخه کلی سینمای آن کشور تاثیرداشته باشد چراکه همیشه فیلم کوتاه پیشنهادات جدیدی ارائه می‌دهد و در یک فضای گسترده‌تر فیلم تجربی هم چنین کارکردی دارد یعنی در وهله اول پیشنهاد دهنده است.

رصافی عنوان کرد: در خیلی از کارهای فیلمسازان مطرح و مستقل دنیا لحظاتی را می‌بینید که خیلی نزدیک به سینمای تجربی است و به نظر می‌رسد این لحظات وام گرفته از سینمای تجربی است. این تجربه‌ها می‌تواند تاثیرگذاری بهتر و خلاقانه‌تری را بر جریان کلی سینما شکل دهد.

او درباره انجمن سینمای جوانان ایران و توجه‌اش به سینمای تجربی عنوان کرد: در دوره‌های مختلف نگاه‌های مختلفی نسبت به سینمای تجربی وجود داشته است. در یک دوره این نگاه خیلی جدی بود. چنانچه چند سال تمرکز بر سینمای تجربی قرار گرفت و حتی محوریت همایش مطالعات فیلم کوتاه تهران هم به این نوع سینما اختصاص پیدا کرد و بعد از آن چون بیشتر مساله سیاست‌گذاری جشنواره به‌سمت ژانر رفت و در برنامه‌ها و اهداف، محوریت ژانر مورد توجه قرار گرفت، شاید نسبت به سینمای تجربی کمتر توجه شد اما همزمان و همراه با ژانر تصمیم گرفته شد توجه جدی به سینمای تجربی نیز دنبال شود و پیچینگ اختصاصی سینمای تجربی برگزار شد که به‌نظرم اتفاق خوبی بود.

معاون سابق تولید انجمن تصریح کرد: اهتمامی که طی چند سال گذشته صورت گرفت تا اشتباهات رایجی که در جشنواره درباره فیلم تجربی درحال شکل گرفتن بود، تکرار نشود و فیلمسازان تصویر بهتری از این سینما داشته باشند، از اقدامات موثر این دوران بود.

چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به دبیری مهدی آذرپندار ۲۷ مهر تا ۲ آبان ۱۴۰۳ برگزار خواهد شد.
 

انتهای پیام