فضا چه بویی دارد؟ بوی چوب سوخته در شومینه، باروت، یا استیک سوخته؟؟

اغلب فضانوردان زمانی که از راه‌پیمایی‌های فضایی برمی‌گردند می‌گویند بوهایی عجیب، مثل بوی استیک سوخته، باروت، چوب سوخته در شومینه، یا بوی لباس خیس بعد از برف‌بازی حس کرده‌اند. اما چرا فضای بیرون زمین بوی مواد سوخته می‌دهد و منشأ این بو کجا است؟

پیش از هر چیز، باید بگوییم که فضا تقریبا به‌طور کامل خلأ است. در واقع، فضانوردان با پوشیدن لباس‌های فضایی از خود در برابر محیط کشنده و مرگ‌بار فضا محافظت می‌کنند. از این رو، هیچ‌کس تا کنون بوی فضا را مستقیم حس نکرده است که بیاید برای ما تعریف کند این بو شبیه چه بویی است.

با وجود این، فضانوردان پس از بازگشت از راه‌پمیایی‌های فضایی، پس از برداشتن کلاه فضانوردی، بوی منحصربه‌فردی حس می‌کنند و فضانوردان درون فضاپیما نیز پس از باز شدن درهای قفل هوا، متوجه این بو می‌شوند.

لایوساینس با انتشار مطلبی در این مورد از قول دومینیک آنتونلی، فضانورد ناسا، می‌نویسد که او پس از یک راه‌پیمایی فضایی در سال ۲۰۰۹، گفته بود «فضا قطعا بویی متفاوت با هر چیز دیگری دارد.»

به گفته استیو پیرس، شیمی‌دانی که از سال ۲۰۰۸ با ناسا قرارداد دارد که بوی فضا را تولید کند، فضانوردان به‌طور کلی اغلب بوی فضا را با «فلز داغ، گوشت سوخته، کیک سوخته، باروت، و جوشکاری فلز» مقایسه می‌کنند.

توماس جونز، فضانورد سابق ناسا، این بو را با بوی اوزون مقایسه می‌کند. دان پتی، فضانورد دیگر ناسا، می‌گوید بوی فضا او را به یاد تابستان‌های دوره دانشگاهش می‌اندازد. او می‌گوید در آن‌ سال‌ها، ساعت‌های زیادی با مشعل جوشکاری قوس الکتریکی کار می‌کرده است و بوی فضا او را به یاد دود جوشکاری می‌اندازد.

 

منشأ این بو واقعا کجا است؟
دانشمندان می‌گویند جایی که فضانوردان در آن راه‌پیمایی می‌کنند در واقع خلأ به معنای واقعی کلمه نیست. چند توضیح احتمالی برای این بو وجود دارد. یکی اینکه این بو بوی اکسیژن معلق در اطراف ایستگاه فضایی بین‌المللی است. پرتوهای فرابنفش خورشید ممکن است مولکول‌های اکسیژن را، که از دو اتم اکسیژن ساخته شده‌اند، به تک‌اتم‌های اکسیژن تقسیم کنند. این اکسیژن اتمی ممکن است به لباس‌های فضایی، دیواره‌های قفل هوا، و جاهای دیگری که در معرض فضای بیرون قرار دارند بچسبد و سبب ایجاد واکنش‌هایی شیمیایی شود که این بو را تولید می‌کنند.

به گفته دانشمندان، نظریه بسیار جالب‌تری نیز وجود دارد که بر اساس آن، این بو مربوط به انفجار ستاره‌‌های در حال مرگ است. در این انفجارها و فوران‌ها، مولکول‌هایی به نام هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای تولید می‌شود که در زغال‌سنگ، غذا، نفت، مواد دیگر یافت می‌شود. اما واقعیت این است که این دو توضیح‌ هنوز به‌دقت بررسی نشده‌ است و هیچ‌کدام را نباید توضیح نهایی برای علت این بو دانست.

پیرس برای کمک به واقعی‌تر کردن آموزش فضانوردان، در سال ۲۰۰۸ پروژه‌ای از ناسا گرفت که بر اساس آن، قرار شد بویی را بسازد که شبیه به بوی فضا باشد. او می‌گوید هدف این پروژه از بین بردن غافلگیری فضانوردان است تا در فضا و در مواجهه با این بو، شوکه نشوند. پیرس در مدتی که روی تولید این بو کار می‌کرد نه به فضا رفت و نه هیچ لباس فضایی را بو کشید. او می‌گوید با استفاده از دانش و تجربه‌اش در تولید عطر و بوی مواد، و ترکیبات آن‌ها، و بر اساس توصیف‌های فضانوردان، بویی را تولید کرده است که می‌تواند حس مشابهی را ایجاد کند.

پیرس می‌گوید این پروژه به طراحی و ساخت عطری به نام «اُدو اسپیس» نیز کمک کرده است که از زمان عرضه آن به بازار در سال ۲۰۲۰، عطری پرفروش بوده است. البته او می‌افزاید که در واقع عده کمی هستند که بوی فضا را واقعا تجربه کرده‌اند و می‌توانند در مورد میزان واقعی بودن این بو نظر بدهند.