سحرخیزید؟ شاید ژن‌های نئاندرتال داشته باشید

یافته‌های این پژوهش جدید که دی‌ان‌ای افراد را با بقایای ژنتیکی به‌دست‌آمده از فسیل نئاندرتال‌ها مقایسه کرده است، نشان می‌دهد که نئاندرتال‌ها نیز همان گونه‌های ژنتیکی ساعت زیستی را داشتند که افراد سحرخیز امروزی دارند.  

از دهه ۱۹۹۰، بررسی دی‌ان‌ای نئاندرتال‌ها نشان داده است که حدود ۷۰۰ هزار سال پیش، اجداد ما از هم جدا شدند، به احتمال زیاد در آفریقا. اجداد انسان امروزی در آفریقا ماندند، و نئاندرتال‌ها به اوراسیا مهاجرت کردند.

حدود ۴۰۰ هزار سال پیش، جمعیت به دو بخش تقسیم شد. انسان‌تبارانی که در غرب پراکنده شدند، نئاندرتال بودند و عموزاده‌های آن‌ها در شرق به گروهی موسوم به دنیسووا تبدیل شدند.

این دو گروه صدها هزار سال در کنار یکدیگر زندگی کردند و از حدود ۴۰ هزار سال قبل آثار فسیلی آن‌ها ناپدید شد. تا آن زمان، انسان امروزی از آفریقا خارج شده بود، و گاهی با نئاندرتال‌ها و دنیسوواها آمیزش نژادی داشت. بقایای دی‌ان‌ای آن‌ها در بیشتر انسان‌های امروزی شاهدی بر این مدعا است.

پژوهش چندساله جان کاپرا، متخصص ژنتیک در دانشگاه کالیفرنیا، و شماری از دانشمندان نشان می‌دهد که برخی از ژن‌های منتقل‌شده امکان بقای انسان را تقویت کرده است. به‌عنوان مثال، ژن‌های ایمنی که از نئاندرتال‌ها و دنیسوواها به ارث رسیده ممکن است از انسان امروزی در مقابل عوامل بیماری‌زای جدید که در آفریقا با آن مواجه نشده بود محافظت کرده باشد.‌
 

کاپرا و همکارانش دریافتند که برخی از ژن‌های مرتبط با خواب نئاندرتال‌ها و دنیسوواها به‌مرور و از نسلی به نسل دیگر شایع‌تر شدند. پژوهش جدید آن‌ها که در نشریه «فرگشت و زیست‌شناسی ژنوم» منتشر شده است، بررسی می‌کند که چطور این ژن‌ها ممکن است بر روال روزانه این گونه‌های منقرض‌شده از انسان‌تباران تاثیر گذاشته باشد.

داخل سلول‌های تمام گونه‌های حیوانی، صدها پروتئین هر روز با یکدیگر واکنش می‌دهند و در یک چرخه ۲۴ ساعته افزایش و کاهش پیدا می‌کنند. آن‌ها نه‌تنها زمان خواب و بیداری ما را کنترل می‌کنند، بلکه بر اشتها و سوخت‌و‌ساز بدن ما نیز تاثیر می‌گذارند.

کاپرا و همکارانش با بررسی و مقایسه ۲۴۶ ژنی که به کنترل ساعت زیستی کمک می‌کنند، بیش از ۱۰۰۰ جهش ژنتیکی یافتند که احتمالا تاثیر مهمی بر نحوه عملکرد ساعت زیستی داشته‌اند.

کاپرا امیدوار است که اطلاعات ساعت‌ زیستی انسان کهن بتواند به درک بیشتر چگونگی سازگاری با دنیای مدرن کمک کند، وقتی شیفت‌‌های کاری شبانه و گوشی‌های هوشمند روال شبانه‌روزی بدن را مختل می‌کنند. این اختلال‌ها نه‌تنها خواب خوب شبانه را دشوار می‌کنند، بلکه خطر ابتلا به سرطان، چاقی و بسیاری از اختلال‌های دیگر را افزایش می‌دهند.