در خورشیدگرفتگی ۲۰ فروردین چه چیزهای عجیبی مشاهده شد؟

روز دوشنبه ۸ آوریل برابر با ۲۰ فروردین، میلیون‌ها نفر خورشیدگرفتگی کاملی را شاهد بودند که سراسر ایالات متحده را فرا گرفت. این کسوف کامل که سایه آن حدود ۱۸۵ کیلومتر را می‌پوشاند، حواشی جالب‌توجهی هم داشت که نظر بسیاری از دوستداران نجوم را جلب کرد.

لایو ساینس در گزارشی در همین زمینه، به بررسی برخی از جذاب‌ترین و جالب‌ترین جنبه‌های این خورشیدگرفتگی پرداخته است.

در آغاز خورشیدگرفتگی، آسمان مانند هنگام سپیده‌دم یا غروب تاریک شد و ساکنان مناطق در مسیر خورشیدگرفتگی‌ توانستند تاج خورشید را که در جو پیرامونی آن واقع شده است، تماشا کنند.

زمان این کسوف که چهار دقیقه و ۲۸ ثانیه طول کشید، تقریبا دو برابر مدت خورشیدگرفتگی کامل سال ۲۰۱۷ در ایالات متحده بود.

هم‌زمان با این خورشید گرفتگی، پدیده‌ جالبی به نام نوارهای سایه مشاهده شد؛ پدیده‌ای که طی آن، نوارهای تیره‌ و طولانی به‌سرعت در فضای روشن آسمان ظاهر می‌شوند، وقتی جبهه‌های پراکنده هوا در جو زمین نور خورشید را منحرف و این نوارهای سایه‌مانند را ایجاد می‌کنند. این اتفاق در واقع هنگام منحرف شدن نور ستارگان نیز رخ می‌دهد و سبب می‌شود ستاره در حال چشمک‌ زدن به نظر برسد.

رخداد جالب دیگر پدیده‌ای بود که به «دانه‌های تسبیح بیلی» مشهور شده و در جریان آن، چند نقطه نورانی پیرامون لبه‌های ماه (که نور خورشید را مسدود کرد) می‌‌درخشند، اگرچه دوام این نقطه‌‌ها بسیار کوتاه است و ممکن است هر ناظری متوجهشان نشود.

یکی دیگر از مناظر زیبا و خیره‌کننده خورشیدگرفتگی اخیر منظره‌ای به نام حلقه الماس بود که طی آن، در لبه سایه ماه نقطه روشنی دیده شد و آن را شبیه یک حلقه الماس بزرگ نشان داد.

پدیده جالب توجه دیگری که در زمان خورشیدگرفتگی اخیر مشاهده شد، این بود که در زمان خورشیدگرفتگی کامل، جانورانی که نمی‌دانستند روز است یا شب، به جوش و خروش افتادند. پژوهشگران می‌گویند چنین اتفاقی در جریان خورشیدگرفتگی کاملا طبیعی است و گاهی جانوران شب‌زیست حین کسوف بیدار می‌شوند، چون می‌پندارند که شب فرا رسیده است و حیوانات غیرشب‌زیست نیز معمولا تصور می‌کنند وقت خواب است. برخی گزارش‌ها از باغ وحش دالاس حاکی از آن بودند که گورخرها، زرافه‌ها و شامپانزه‌ها در محوطه شروع به دویدن کرده‌اند و فلامینگوها نیز احتمالا برای امنیت، کنار هم جمع شده‌اند که همه این‌ها نشانه‌هایی از اضطراب در آن‌ها است. همچنین گزارش شده که یک شترمرغ در همان باغ وحش در خلال خورشیدگرفتگی تخم گذاشته، البته مشخص نیست که این امر به کسوف ارتباطی داشته است یا خیر.

اما شاید یکی از جالب‌ترین حواشی خورشیدگرفتگی اخیر فرایند سریع کشف و نابودی یک دنباله‌دار مسیر خورشیدی یا اصطلاحا دنباله‌دار خورشیدخراش یا خورشیدگذر (سانگِریزینگ) بود.

 

این گونه دنباله‌دارها که به خورشید خیلی نزدیک‌اند، ممکن است با آن برخورد کنند و بخار شوند. چنین دنباله‌دارهایی پیش از این در سال‌های ۱۸۴۳ و ۱۹۶۵ هم مشاهده شده بودند و هاینریش کرویتس، ستاره‌شناس آلمانی، گفته بود که این دو دنباله‌دار احتمالا بقایای یک دنباله‌دار بزرگ‌تر بوده‌اند که در نقطه حضیض مداری در اثر گرانش خورشید متلاشی شده است. از این رو امروزه به اجرامی از این دست دنباله‌دار کرویتس گفته می‌شود.

در خورشیدگرفتگی اخیر نیز این رخداد شگفت‌انگیز مشاهده شد. کشف یک دنباله‌دار کوچک کرویتس به نام دنباله‌دار سوهوــ۵۰۰۸ (SOHO-5008) تنها چند ساعت پیش از خورشیدگرفتگی توجه بسیاری را به خود جلب کرد. دانشمندان بلافاصله پس از این کشف یک ستاره‌شناس آماتور پیش‌بینی کرده بودند که این دنباله‌دار ممکن است طی خورشیدگرفتگی برای ناظران قابل‌مشاهده باشد و همان‌طور که گمان می‌رفت، چند عکاس موفق شدند تصاویری مبهم از این دنباله‌دار را هنگام حرکت به سمت خورشید ثبت کنند. این دنباله‌دار عجیب با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نبود.

تنها چند ساعت پس از پایان خورشید‌گرفتگی، مشخص شد که خورشید این دنباله‌دار تازه شناسایی‌شده را نابود کرده است. به گفته دانشمندان، این دنباله‌دار در مسیرش به قدری به خورشید نزدیک شده که احتمالا متلاشی شده است.

یکی دیگر از پدیده‌های جالب‌توجه این بود که در جریان این خورشیدگرفتگی کامل، انسان‌ها نیز تغییر رفتاری شگفت‌انگیز نشان دادند که در عصر مدرن بسیار نادر است: آن‌ها گوشی‌هایشان را کنار گذاشتند و از اینترنت استفاده نکردند.

یک شرکت خدمات شبکه و امنیت سایبری می‌گوید که طی خورشیدگرفتگی میزان استفاده از اینترنت ساکنان مناطق در مسیر خورشیدگرفتگی کاهش یافت زیرا آن‌ها در حال تماشای آسمان بودند. بر اساس این گزارش، در سراسر ایالات متحده، استفاده از اینترنت و ترافیک آنلاین در مدت خورشیدگرفتگی به‌خصوص در ایالت‌هایی که در مسیر خورشیدگرفتگی کامل قرار داشتند، کم شد.

اگر به هر دلیل، از جمله اینکه خورشیدگرفتگی امسال در منطقه زندگی شما قابل رویت نبود، این پدیده را از دست دادید، می‌توانید پخش زنده این رویداد ثبت‌شده را از وب‌سایت ناسا تماشا کنید. خورشید‌گرفتگی کامل بعدی تنها چند سال دیگر، در سال ۲۰۲۶، خواهد بود و اگر بتوانید به گرینلند، ایسلند یا اسپانیا بروید، می‌توانید این منظره را با چشمان خود، البته از پس عینک محافظ، تماشا کنید.