وقتی «کارخانه‌های مقاله‌سازی» پیشرفت یک کشور را تهدید می‌کنند
چین به تولیدکننده پرکار تحقیقات دانشگاهی تبدیل شده است، اما مطالعات تقلبی برای این کشور در دنیای واقعی عواقب جدی را به دنبال داشته است.
به گزارش ایسنا و به نقل از فایننشیال تایمز، «جان چیزبرو» در بخشی از کار خود به عنوان کارآگاه کشف تقلب در انتشارات «اسپندیدوس»، مقالات پژوهشی را بررسی می‌کند و تصاویر تقریباً یکسان از سلول‌ها را موشکافی می‌کند. برای او دوز و کلک‌هایی که توسط کارخانه‌های مقاله‌سازی استفاده می‌شود و تجهیزاتی که برای جعل کردن مطالعات علمی تهیه می‌شوند، به طور خسته‌کننده‌ای آشنا است.
دامنه این جعل‌ها از عکس‌های یکسان کشت سلولی کپی‌شده به تعداد زیاد و در مطالعات نامرتبط، تا وصله‌کاری‌های ظریف‌تر را شامل می‌شود. چیزبرو می‌گوید: «گاهی اوقات یک تصویر چرخانده می‌شود و تلاش می‌شود که شما را فریب دهد تا تصور کنید تصاویر متفاوت هستند. گاهی اوقات می‌توانید تشخیص دهید که قسمت‌هایی از یک تصویر به صورت دیجیتالی دست‌کاری شده‌اند تا سلول‌ها یا ویژگی‌های دیگری به آن اضافه یا حذف شود تا داده‌ها شبیه به نتایجی شوند که در فرضیه پژوهش انتظار می‌رود». او تخمین می‌زند که ۵ تا ۱۰ درصد از مقالات را به دلیل داده‌های جعلی یا مسائل اخلاقی رد می‌کند.
انتشارات اسپندیدوس در آتن و لندن مستقر است و تعداد مقالات زیادی را از چین می‌پذیرد که حدود ۹۰ درصد از نویسندگان آن‌ها، چینی هستند. در اواسط دهه ۲۰۱۰ دانشمندان مستقل، اسپندیدوس را به انتشار مقالاتی با نتایجی با داده‌های بازیافت‌شده متهم کردند. این ناشر برای پاسخ به بخشی از این اتهامات، گروهی از کارآگاهان تقلب را برای از بین بردن و ریترکت (بازپس‌گیری) مقالات به کار گرفته است.
در طول دو دهه گذشته، پژوهشگران چینی به پرکارترین ناشران مقالات علمی در جهان تبدیل شده‌اند. مؤسسه اطلاعات علمی (ISI) که یک سازمان تحقیقاتی تحلیلی مستقر در ایالات متحده است، محاسبه کرده که چین در سال ۲۰۲۱ میلادی، ۳.۷ میلیون مقاله، یعنی ۲۳ درصد از خروجی جهانی و دقیقاً ۴.۴ میلیون کم‌تر از ایالات متحده، مقاله تولید کرده است.
در همین زمان چین، در رتبه‌بندی تعداد استناد (تعداد دفعاتی که یک مقاله توسط سایر نویسندگان ارجاع می‌شود) نیز صعود کرده است. تعداد استنادات، معیاری است که برای قضاوت در مورد کیفیت خروجی‌های علمی استفاده می‌شود. به گفته مؤسسه ملی سیاست‌گذاری علم و فناوری ژاپن، سال گذشته چین برای اولین‌بار در تعداد مقالات پر استناد از ایالات متحده پیشی گرفت؛ اگر چه این افزایش تحت تاثیر ارجاعات متعدد به پژوهش‌های چینی بود که برای اولین‌بار ژنوم ویروس کووید-۱۹ را توالی‌یابی کرده بودند.
چین با ایالات متحده رقابت می‌کند تا از نظر حجم پژوهش‌ها رهبر جهان باشد
در پایتخت‌های غربی، این افزایش خروجی‌های علمی باعث نگرانی شده است. پیشرفت‌های چین در زمینه‌های برجسته مانند فناوری کوانتومی، ژنومیک و علوم فضایی و همچنین آزمایش غافل‌گیرکننده موشک مافوق صوت پکن که دو سال پیش انجام شد، این دیدگاه را تقویت کرده است که چین به سمت هدف دستیابی به هژمونی و تسلط جهانی در علم و فناوری حرکت می‌کند.
این نگرانی بخشی از شکست گسترده اعتماد در بین بخشی از مؤسسه‌های غربی و مؤسسه‌های چینی است. به طوری‌که برخی دانشگاه‌ها به دلیل ترس از سرقت مالکیت معنوی، پیشینه دانشگاهیان چینی را بررسی می‌کنند.
اما کارشناسان می‌گویند که خروجی چشم‌گیر چین، ناکارآمدی‌های سیستمی و پنهان پژوهش‌های بی‌کیفیت و تقلبی را می‌پوشاند. دانشگاهیان از فشار خردکننده برای انتشار مقاله به منظور کسب موقعیت‌های ارزشمند در دانشگاه‌های پژوهشی شکایت دارند.
یک استاد فیزیک در یکی از دانشگاه‌های برجسته پکن می‌گوید: «برای زنده‌ماندن در دانشگاه‌های چین، ما KPIها (شاخص‌های کلیدی عملکرد) بسیاری برای رسیدن داریم». او می‌افزاید: وقتی کارفرمایان آینده‌نگر به رزومه‌های ما نگاه می‌کنند، قضاوت در مورد کمیت خروجی ما برای آن‌ها بسیار آسان‌تر از بررسی کیفیت است».
ناشران علمی جهان به طور فزاینده‌ای در مورد مقیاس تقلب نگران می‌شوند. تحقیقاتی که سال گذشته توسط کمیته اخلاق نشر (COPE) انجام شد، نشان داده است که ارسال مقاله‌های پژوهشی مشکوک در حال رشد است و این تهدید وجود دارد که فرآیندهای ویرایشی تعداد قابل توجهی از مجلات را به طور کامل درگیر کند.
چین هنوز در فرآیند تبدیل پژوهش به نوآوری با چالش مواجه است
مشکل این است که هیچ ناشری، حتی هوشیارترین آن‌ها، توانایی حذف همه تقلب‌ها را ندارد. بازپس‌گیری مقالات (ریترکشن) نادر است و ممکن است سال‌ها طول بکشد. در این میان، ممکن است دانشمندان به یافته‌های یک مقاله جعلی استناد کنند. در حوزه زیست پزشکی، زمانی که هدف بسیاری از پژوهش‌ها توسعه درمان بیماری‌های جدی است، این موضوع نگران‌کننده‌تر می‌شود.
«برنهارد سابل»، استاد روان‌شناسی و علوم اعصاب دانشگاه اتوفون گوریکه ماگدبورگ در آلمان؛ یکی از سردبیران مجلات بسیاری است که خواستار «اقدام جهانی سریع برای بازگردان سلامت سوابق علمی و جلوگیری از ازبین رفتن اعتماد به علم» هستند. سابل می‌گوید: «علم و عشق واقعی، دو چیز مشترک دارند: هر دو ناشی از شیفتگی و شور هستند و هر دو به اعتماد متکی‌اند. اگر اعتماد از بین برود، بازگشت به عقب سخت است».
گسترش پژوهش‌های مشکوک که با ظهور چین به عنوان یک قدرت علمی و فناوری همراه شده است، توجه تعدادی از دانشمندان مستقل را که بر خروجی این کشور، نظارت می‌کنند، جلب کرده است.
یکی از این افراد، «دیوید بیملر»، روانشناس سابق دانشگاه مسی نیوزلند است. او ۱۵۰ مقاله زیست پزشکی از دانشگاه جیلین را شناسایی کرده است که از چند مجموعه داده یکسان استفاده کرده بودند و نتیجه گرفته بود که این مؤسسه یک کارخانه مقاله‌سازی داخلی دارد. دانشگاه «جیلین» توسط دو کارشناس دیگر که با فایننشیال تایمز صحبت کردند، به عنوان مجرم اصلی برای ایجاد تحقیقات جعلی نام برده شده است. دانشگاه جیلین به درخواست برای اظهار نظر در مورد این موضوع پاسخ نداد.
بیلمر می‌گوید: آن‌ها احتمالاً هرگز فکر نمی‌کردند که افراد تیزبین به مقالاتشان توجه کنند. زیرا آن‌ها سعی نکردند که این تولید انبوه را به خوبی مخفی کنند.
کارخانه‌های مقاله‌سازی سازمان‌های سودمحور، غیر رسمی و به طور بالقوه غیرقانونی هستند که نوشته‌های تقلبی تولید کرده و به فروش می‌رسانند، به طوری که به نظر می‌رسد آن‌ها پژوهش‌های واقعی‌اند.
حداقل یک میلیارد یورو در سال؛ درآمد جهانی کارخانه‌های مقاله‌سازی!
کمیته اخلاق ناشران (COPE) کارخانه‌های مقاله‌سازی را به عنوان سازمان‌های سودمحور، غیر رسمی و به‌طور بالقوه غیرقانونی توصیف می‌کند که نوشته‌های تقلبی را تولید کرده و به فروش می‌رسانند، به طوری که به نظر می‌رسد پژوهش‌های واقعی هستند.
برآوردها از میزان خروجی‌های علمی جعلی از میزان ۲ درصد تا ۲۰ درصد یا بیشتر مقالات منتشر شده، بسیار متفاوت است. سابل با استناد به پژوهش‌های خود، درآمد جهانی کارخانه‌های مقاله‌سازی را حداقل یک میلیارد یورو در سال و شاید بیشتر می‌داند. سابل می‌گوید: توافق کلی وجود دارد که چین یکی از بدترین متخلفان در جهان است. اگرچه COPE اشاره می‌کند که کارخانه‌های مقاله‌سازی «به هیچ‌وجه منحصر به چین نیستند».
دلالان آنلاین که مقاله‌های سفارشی نوشته‌شده را می‌فروشند، در وب‌سایت‌های تجاری چینی مانند Taobao افزایش یافته‌اند. به تازگی یکی از دلالان تبلیغاتی در Taobao برای ارائه یک مقاله پزشکی داخلی سطح متوسط ۸۰۰ دلار درخواست کرده است. یک پژوهشگر چینی مستقر در ایالات متحده می‌گوید: «سوءرفتار علمی یک عمل سازمان‌یافته است و تقریباً همیشه به صورت یک تجارت نیمه‌آشکار انجام می‌شود. او توضیح می‌دهد که مقالات تقلبی دانشگاه‌های سطح پایین که از کارخانه‌های مقاله‌سازی ارزان‌تر استفاده می‌کنند، راحت‌تر شناسایی می‌شوند. آن‌ها تمایل دارند که مجموعه داده‌های تقلبی یکسان را چندین بار مورد استفاده قرار دهند. در حالی که دانشگاهیان دانشگاه‌های معتبرتر ممکن است داده‌های تجربی باقی‌مانده از سایر پژوهشگران را خریداری کنند.
پکن مجازات‌هایی از جمله ممنوعیت پژوهشگران متخلف از درخواست بودجه دولتی را برای استفاده از کارخانه‌های مقاله‌سازی وضع کرده است. اما اجرای ضعیف این مجازات‌ها به این معنا است که این عمل هنوز هم رواج دارد.
چیزبرو می‌گوید که هشدار معمولاً زمانی است که نویسندگان از به اشتراک گذاشتن داده‌های اساسی که فرضیه آن‌ها را پشتیبانی می‌کند، خودداری می‌کنند. او می‌گوید: «من هر بهانه‌ای را دیده‌ام. ده‌ها بار محققان گفته‌اند که کامپیوتر آن‌ها خراب است. من در مورد مرگ ۵ نویسنده مقاله شنیده‌ام. ده‌ها نویسنده مؤسسه را ترک کرده‌اند و دیگر در تماس نیستند».
رقابت بیش از ۲ میلیون پژوهشگر در چین برای دریافت بودجه
در حالی که دانشگاهیان در سراسر جهان مجبور به انتشار برای پیشرفت شغلی خود هستند، در چین به دلیل مقیاس رقابت برای منابع محدود، این فشار تشدید شده است. ISI تخمین می‌زند که در چین، بیش از ۲ میلیون پژوهشگر برای دریافت بودجه از دولت‌های مرکزی و محلی رقابت می‌کنند. یک استاد فیزیک می‌گوید که این اقدامات یک «انگیزه تقلب سازمانی» را برای رسیدن به استنادات و خروجی انتشارات ایجاد می‌کند. در برخی از دانشگاه‌ها به دانشگاهیانی که در مجله‌های برتر مقاله چاپ می‌کنند، پاداش نقدی داده می‌شود؛ با اینکه این عمل به طور فزاینده‌ای مورد انتقاد قرار می‌گیرد.
کتی مارتین، گیاه‌شناس مرکز جان اینس در نوریچ انگلستان که مبادلات و برنامه‌های مشترک با آکادمی علوم چین اجرا می‌کند، علاقه‌مند به توانایی‌های پژوهشگران چینی است که در آزمایشگاه علوم گیاهی او کار می‌کنند. اما او به خوبی از فشارهای وارده بر آن‌ها آگاه است.
در برخی از دانشگاه‌ها به دانشگاهیانی که در مجله‌های برتر مقاله چاپ می‌کنند، پاداش نقدی داده می‌شود؛ با اینکه این عمل به طور فزاینده‌ای مورد انتقاد قرار می‌گیرد.
او می‌گوید: «همه جنبه‌های پژوهش‌های علمی در چین بر اساس انتشارات است؛ نه تنها موقعیت‌هایی که به شما پیشنهاد می‌شود، بلکه رتبه موقعیت. اگر یکی از افراد من به دنبال موقعیتی در چین باشد، بسیاری از اوقات به آن‌ها می‌گویند: اگر یک مقاله دیگر داشته باشید، می‌توانید به مؤسسه ما درخواست دهید و سپس سطح مجله را نیز می‌گویند و شما باید در آن مجله مقاله منتشر کنید».
حوزه پزشکی به‌ویژه برای تولید پژوهش‌های جعلی شهرت بدی دارد؛ زیرا پزشکان برای بالا رفتن سلسله مراتب بیمارستان‌ها، موظف به انتشار مقاله هستند و پزشکانی که فرصت و زمان این کار را ندارند، مجبور می‌شوند که انتشار مقاله را برون‌سپاری کرده و به کارخانه‌های مقاله‌سازی بسپارند.
الیزابت بیک؛ میکروبیولوژیست در کالیفرنیا که موارد علم بد را مورد بررسی قرار می‌دهد، بخشی از تیمی بود که ۲۰ هزار مقاله زیست‌پزشکی از نویسندگان سراسر جهان را بررسی کرد و دریافت که ۸۰۰ مورد از آن‌ها «تصویر تکراری نامناسب» دارند. او می‌گوید: «احتمال وجود این تصاویر مشکل‌زا در مقالات چینی بیشتر بود.
دانشمندان برجسته نیز پژوهش‌های غیرقابل اعتماد و با کیفیت پایین انجام داده‌اند. بیک می‌گوید: ۵۰ مقاله یک ایمونولوژیست معروف که در چین کار می‌کرد را کشف کرده کرده که مشکلات مختلف از جمله تصاویر دستکاری‌شده کم تا زیاد داشته است. بیک اضافه می‌کند که دولت چین پس از بررسی رسمی، این موضوع را این‌گونه فیصله داد که «او مسئول هیچ‌یک از این تصاویر دستکاری‌شده نیست». این موضوع سیلی کوچکی به پشت دست او بود، ولی هیچ چیز جدی اتفاق نیفتاد. او هنوز در حال انتشار مقاله است.
دو تصویر زیر، تصاویر میکروسکوپ فلورسنت هستند که در مقاله‌ای که توسط دانشگاهیان چینی تالیف شده، آمده است. نویسندگان مدعی‌اند که این تصاویر نتایج آزمایش‌های مختلف را نشان می دهد … اما بخش‌های زیادی از این تصاویر مشابه است و به سادگی تصویر آینه شده است.
بخش‌های مشابه در تصویر زیر آمده است:
بی‌اعتمادی علمی در روابط غرب و چین
بررسی موشکافانه پژوهش‌های جعلی چین، بی‌اعتمادی بین مؤسسات دانشگاهی غربی و چینی را که پیش از این در نتیجه به‌هم‌ریختگی روابط ژئوپلتیکی درحال افزایش بود، تشدید کرده است و ادعا شده که پژوهشگران چینی از زمان خود در آزمایشگاه‌های خارج از کشور برای سرقت مالکیت معنوی استفاده می‌کنند.
«مدس کروگسگارد تامسن»؛ مدیر اجرایی بنیاد نوو نوردیسک و یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران پژوهش‌های دانشگاهی دانمارک می‌گوید: با توجه به افزایش تنش‌های ژئوپلتیکی، ما در حال بررسی پیشینه متقاضیان چینی در رابطه با گرنت‌های (کمک‌های مالی) ما و سایر فعالیت‌های آن‌ها در هر زمان و هر کجا که این موضوع مرتبط باشد، هستیم. ما این کار را بر اساس توصیه‌های مسئولین و با همکاری دریافت‌کنندگان گرنت‌ها انجام می‌دهیم.
چین به سرعت و بدون شک به رهبر جهانی تجاری‌سازی تحقیقات که از طریق پتنت‌ها اندازه‌گیری می‌شود، تبدیل شده است. سازمان جهانی مالکیت فکری می‌گوید که اداره ثبت اختراع این کشور در سال ۲۰۲۱ میلادی، ۱.۶ میلیون درخواست دریافت کرده؛ در حالی که همتای آمریکایی آن، ۶۰۰ هزار درخواست دریافت کرده است.
چنین فعالیت‌هایی سبب ناراحتی دولت‌های غربی شده و آن‌ها موانعی را برای بسیاری از پژوهشگران چینی که به دانشگاه‌های آن‌ها می‌آیند، ایجاد کرده‌اند و می‌ترسند که این مبادلات دانشگاهی به صعود سریع جهانی این کشور کمک کرده باشد.
چندین پژوهشگر چینی در ایالات متحده آمریکا به ظن درز مالکیت معنوی به چین تحت برنامه دوره دونالد ترامپ برای ریشه‌کن کردن جاسوسی اقتصادی، دستگیر شده‌اند.
جیمز ویلزدون؛ استاد سیاست تحقیقاتی در کالج دانشگاهی لندن می‌گوید: برخی از خصومت‌ها و بدگمانی‌ها (در غرب)، نگرانی تقریباً درستی است و برخی از آن‌ها پارانوئیدی و احمقانه است»، اما در حال حاضر نمونه‌های زیادی از جاسوسی علم و فناوری و آزمایش‌های غیر قابل اعتماد وجود دارد.
ویلزدون اضافه می‌کند: در نتیجه اینکه کشورهایی که شریکان بزرگی برای رشد علم شراکتی بوده‌اند، از مشارکت خودشان کاسته‌اند و چشم‌انداز خروجی تحقیقاتی چین بسیار نامطمئن‌تر از پیش شده است.
استراتژی لاک‌پشت دریایی و حمایت چین از تحصیل در خارج از کشور
در چین، دانشگاهیانی که آموزش بین‌المللی دیده‌اند، احتمال بیشتری دارد که مقالاتشان در نشریه‌های پیشرو منتشر شود. «کینگنان شی»؛ کارشناس مالکیت معنوی در دانشگاه هاروارد، دریافته است که ۷۶ درصد از مقالات منتشر شده در مجلات نیچر و ساینس با آدرس چین، نویسندگانی دارند که خارج از کشور چین تحصیل می‌کنند.
پکن از حرکت گسترده دانش‌آموختگان علوم خود، برای تحصیل در دانشگاه‌هایی از توکیو گرفته تا سانفرانسیسکو و لندن، از طریق بورسیه تحصیلی و کمک هزینه تحصیلی و ایجاد انگیزه برای بازگشت به چین پس از اتمام تحصیلات آن‌ها، حمایت کرده است.
این استراتژی که به آن استراتژی لاک‌پشت دریایی گفته می‌شود، یکی از ارکان یک سیاست گسترده‌تر برای توسعه پایگاه قدرت علم و فناوری بومی است. «استیون اینچکومب»، رییس تحقیقات اسپرینگر و نیچر می‌گوید: این کار همکاری بین‌المللی را تقویت کرد و استانداردها را در چین ارتقاء داد.
از آن‌جایی که تنش‌های ژئوپلتیکی اعتماد لازم برای زنده نگه‌داشتن سرمایه‌گذاری‌های مشترک را از بین می‌برد، دانشمندان می‌گویند که هر دو طرف این موضوع در آستانه شکست هستند. در سراسر جهان برای بسیاری از آزمایشگاه‌ها، پژوهشگران چینی منبع حیاتی نیروی کار برای شرکت در آزمایش‌های مقیاس بزرگ هستند. پژوهشگران غربی از دسترسی به دانشجویان دکتری چینی ارزان و تحصیل‌کرده سود می‌برند، چرا که این افراد می‌توانند با اجرای آزمایش‌ها، به تقویت یافته‌های آن‌ها کمک کنند.
«اینچکومب» می‌گوید: چین در عمل و رفتار بسیار خوب است. اما این فرهنگ بیشتر مبتنی بر تفکر سیستماتیکی است که بر تحقیقات دیگران بنا شده است؛ در حالی که غرب تمایل دارد، فردگرایی را تحسین کند. به نظر نمی‌رسد که چین نیاز به قهرمانان برجسته را به این شیوه درک کند.
استاد فیزیک در پکن هم به همین نکته اشاره می‌کند. او می‌گوید: دانشمندان آمریکایی یا انگلیسی تمایل دارند ایده‌های غیر منتظره داشته باشند و پژوهش‌های نوآورانه‌ای انجام دهند. چینی‌ها سریع یاد می‌گیرند و به یافتن شواهد کمک می‌کنند و چارچوب‌ها را محکم‌تر می‌کنند.
کارستن فینک؛ اقتصاددان ارشد سازمان مالکیت فکری جهانی می‌گوید: نوآوری چینی زمانی به طرز قابل توجهی موفق است که پژوهشگران بتوانند از فناوری موجود به یک زمینه جدید بپرند. استراتژی پکن برای تمرکز سرمایه‌گذاری بر روی تولید خودروهای الکترونیکی به جای بازار موتورهای احتراقی اشباع شده، یکی از این نمونه‌ها است. مورد دیگر سلطه این کشور بر تولید پنل‌های خورشیدی جهانی است.
«جاناتان آدامز»؛ دانشمند ارشد همکاری‌های بین‌المللی چین خاطرنشان می‌کند که همکاری‌های بین‌المللی چین به شدت به سمت علوم فیزیکی (علوم اطلاعات و ارتباطات، مواد و زمینه‌هایی از این قبیل) و به‌ویژه در ایالات متحده آمریکا متمایل است. در برخی از زمینه‌های تحقیقاتی آمریکا، ۸۰ درصد از مقالات آدرس چینی دارند.
در همکاری‌ها، چین بر روابط خود با شرکای دانشگاهی تسلط دارد
آدامز می‌گوید که کشف میزان مشارکت چین در تحقیقات ایالات متحده برای برخی از سیاست‌گذاران آمریکایی «یک غافل‌گیری کامل» بود. آن‌ها کاملاً از اینکه تحقیقات چینی تا چه حد پیش رفته است و اینکه چه کاری انجام می‌دهد، بی‌اطلاع بودند. پر استنادترین تحقیقات تالیف شده توسط ایالات متحده در بسیاری از این حوزه‌های فناوری با همکاری چین انجام شده است.
حامیان علم در ایالات متحده آمریکا در تلاش هستند تا اطمینان حاصل کنند که همکاری با چین به طور کامل از بین نمی‌رود. «سودیپ پریخ»؛ مدیر اجرایی انجمن آمریکایی پیشرفت علم (AAA)، می‌گوید: «فرهنگ علم ما چراغ راه دانشمندان چینی است. آن‌ها به غنای اقتصاد و آزمایشگاه‌های ما کمک می‌کنند. این روابط فکری اهمیت دارد و این مهم است که ما نباید مزایای همکاری بین‌المللی را از دست بدهیم».
اگر روابط علمی با غرب از بین برود، افرادی که بیشترین آسیب را خواهند دید، دانشگاهیان چینی سخت‌کوش هستند. در نتیجه فضای بی‌اعتمادی و شهرت این کشور به دلیل پژوهش‌های تقلبی، به‌دست آوردن اعتبار بین‌المللی برای آن‌ها سخت‌تر است.
بیملر می‌گوید: بدترین تاثیر این موضوع، برای پژوهشگران چینی است. به اندازه کافی مقالات به‌درد نخور از چین می‌آید که پژوهشگران به طور خصوصی اعتراف می کنند که اگر مقالاتی از یک منبع چینی باشد، آن را نمی‌خوانند … دانشمندان برای تعیین اینکه چه چیزی به درد بخور است و چه چیزی به درد بخور نیست، فرصت ندارند.
انتهای پیام
این خبر را در ایران وب سازان مرجع وب و فناوری دنبال کنید
منبع:ایسنا