نخستین کاوشگر سیارکی جهان عرب از هفت سنگ فضایی بازدید خواهد کرد

سازمان فضایی امارات متحده عربی جزئیات برنامه سفر پنج میلیارد کیلومتری کاوشگر ام‌بی‌آر به سوی کمربند اصلی سیارکی میان مریخ و مشتری را که هفت سال طول می‌کشد، منتشر کرد.

این کاوشگر به افتخار شیخ محمد بن راشد المکتوم، کاوشگر ام‌بی‌آر (MBR) نام‌گذاری شده است.

به گزارش ایتنا و به نقل از ایندیپندنت، کاوشگر ام‌بی‌آر این سازمان قرار است ۳ مارس ۲۰۲۸ به فضا پرتاب شود و پس از آنکه به دور هفت سیارک گردش کرد، در ماه مه ۲۰۳۵ در مقصد نهایی خود، سیارک جاستیتیا، فرود بیاید.

بر اساس بیانیه‌ منتشرشده در روز ۲۸ مه، طراحی و ساخت این کاوشگر را شرکت‌هایی از جمله شرکت‌های کارآفرین نوپای مستقر در امارات متحده عربی انجام خواهند داد.

این سازمان اعلام کرد هنوز درباره یک سازمان شریک برای راه‌اندازی آن تصمیمی نگرفته است، اما انتظار می‌رود در اواخر سال جاری در این زمینه آگهی منتشر کند.

در صورتی که این طرح موفق شود، نخستین ماموریت فضایی خاورمیانه و پنجمین ماموریت فضایی در جهان خواهد بود که در آن یک فضاپیما روی یک سیارک فرود می‌آید.

کوین والش، ستاره‌شناس موسسه تحقیقاتی جنوب غربی در بولدر کلرادو، می‌گوید که فرود روی یک سیارک را فقط تعداد کمی از کاوشگرهای دیگر و آن هم فقط روی تعدادی انگشت‌شمار از سیارک‌ها انجام داده‌‌اند.

او می‌گوید این کار چالش‌برانگیز، پرهزینه و وقت‌گیر است و از این رو، وجود سازمان فضایی دیگری که چنین تلاش جاه‌طلبانه‌ای را انجام می‌دهد، واقعا هیجان‌انگیز است.

سفر به هفت سیارک عجیب
سازمان فضایی امارات متحده عربی که قصد خود برای بازدید از کمربند سیارکی را نخستین بار در اکتبر

۲۰۲۱ اعلام کرد، قصد دارد منشا و سیر تکامل سیارک‌های سرشار از آب را بررسی کند. هفت هدف سیارکی انتخاب‌شده متعلق به پنج خانواده سیارکی شناخته‌شده‌اند. حور المازمی، سرپرست علمی ماموریت امارات به کمربند سیارک‌ها (اِما)، می‌گوید بررسی این سیارک‌ها اطلاعات ارزشمندی در مورد منشا آب در زمین و سایر سیارات منظومه شمسی در اختیارمان می‌گذارد.

جان کاولارس، ستاره‌شناس علوم سیاره‌ای در کمیسیون ملی تحقیقات کانادا در ویکتوریا، می‌گوید: «ما گمان می‌کنیم که زیر سطح سیارک کمی آب یا یخ وجود دارد؛ به‌خصوص در اجرامی که در قسمت بسیار دور کمربند سیارکی واقع شده‌اند؛ جایی که به اندازه کافی از خورشید فاصله دارند.»

کاوشگر ام‌بی‌آر با سرعتی معادل ۳۳ هزار کیلومتر بر ساعت به میزان ۱۵۰ کیلومتر به هفت سیارک نزدیک می‌شود. این کاوشگر با جرم بیش از دو تن هنگام برخاستن، برای طولانی‌ترین بخش سفر خود از دو پیشران یونی با انرژی خورشیدی استفاده خواهد کرد.

این فضاپیما که به دو دوربین و دو طیف‌سنج مجهز است، تصاویری با وضوح بالا ثبت و داده‌هایی را درباره دما و ویژگی‌های ژئولوژیک سیارک‌ها گردآوری می‌کند. داده‌هایی از جمله اندازه و زبری دانه‌ها و همچنین مواد معدنی و مواد آلی موجود در سطح سیارک‌ها.

فرود بر سیارک سرخ
جاستیتیا، مقصد نهایی این کاوشگر، سیارکی با قطر ۵۴ کیلومتر است و کاوشگر ام‌بی‌آر پس از هفت ماه گردش به دور آن که از اکتبر ۲۰۳۴ آغاز می‌شود، در ماه مه ۲۰۳۵ برای فرود بر سطح آن آماده خواهد شد.

محمد العامری، مهندس مکانیک در تیم فضاپیمای اما، می‌گوید: ما هفت ماه به صورت فشرده روی جاستیتیا بررسی‌هایی انجام می‌دهیم، مناطق فرود خود را مشخص می‌کنیم و قبل از استقرار فرودگر، چند تمرین در مدار انجام می‌دهیم.

دانشمندان امیدوارند در مورد منشا جاستیتیا اطلاعات بیشتری کسب کنند. المازمی می‌گوید سرخی شدید این سیارک به دلیل وجود مواد آلی پیچیده بر سطح آن است. این نشان‌دهنده وجود یخ زیر سطح آن است. با این حال، چنین اجرام سرخ‌رنگی معمولا فقط در جمعیت‌های سیارکی دورتر یافت می‌شوند؛ مانند سیارک‌هایی که در کمربند کویپر، فراتر از نپتون و تروجان‌های نپتون قرار

دارند. تروجان‌‌های نپتون آن دسته از اجرام آسمانی به شمار می‌روند که در نقطه‌ای نزدیک به نپتون و با مداری مشترک با آن به دور خورشید می‌چرخند.

کاولارس که خود پیش از این بخشی از تیم‌های پژوهشی بوده که چند قمر مشتری، زحل، اورانوس و نپتون را کشف کرده است، می‌گوید: «این انتظار وجود دارد که این جرم احتمالا در دوردست‌های منظومه شمسی شکل گرفته و به داخل آمده باشد.»

والش می‌گوید: «مقایسه پایاپای آن با سیارک‌های تروجان و اجرام کمربند کویپر واقعا هیجان‌انگیز است.»

تیم اما می‌گوید یکی از کارهای مهم در طراحی فضاپیما ساخت و تعبیه یک سامانه ناوبری است، بنابراین به تکیه بر دستورالعمل‌های کنترل ماموریت در ابوظبی نیازی نیست. العامری می‌گوید: «هرچه کاوشگر از زمین دورتر باشد، تاخیر سیگنال بیشتر می‌شود. زمانی که فضاپیما به جاستیتیا نزدیک می‌شود، این تاخیر در سیگنال به بیش از یک ساعت خواهد رسید.». او می‌افزاید که این کاوشگر باید به‌قدری خودکار و مستقل باشد که دقیقا بداند چه زمانی عکس‌ها را ثبت کند، چه زمانی کند شود و دوربین را به سوی سیارک نشانه بگیرد و همه داده‌های علمی را گرد‌آوری کند.»

کاوشگر ام‌بی‌آر همچنین به دور زهره، زمین و مریخ خواهد چرخید. این کاوشگر در خلال مانورهای مریخ خود، این فرصت را خواهد داشت که به برادر بزرگ‌تر خود، کاوشگر امید (الامل در زبان عربی) نیز سری بزند که در آن زمان در مداری به دور سیاره سرخ خواهد بود. کاوشگر امید در حال حاضر به دور مریخ در حال گردش است و امسال نخستین تصاویر را از سمت دور قمر آن، دیموس، ثبت کرد.

تاکنون تنها چهار کاوشگر فضایی با موفقیت روی سیارک‌ها فرود آمده‌اند. ماموریت‌های ژاپنی در سال ۲۰۰۵ روی ایتوکاوا و در سال ۲۰۱۸ روی ریوگو فرود آمدند و کاوشگرهای ناسا نیز در سال ۲۰۲۰ روی سیارک بنو و در سال ۲۰۰۱ روی سیارک اروس فرود آمدند.

والش می‌گوید: «این‌ها اجرام نسبتا کوچکی بودند. فرود آمدن و عملیات روی جرمی به قطر ۵۰ کیلومتر عملیات فضایی به‌کلی‌ متفاوتی خواهد بود.» او می‌افزاید فرود روی سیارک‌ها «دشوار است، چرا که هیچ گرانشی وجود ندارد که شما را روی سطح نگه دارد».