مدیریت مراتع پس از آتش‌سوزی با کمک محققان

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از بنیاد ملی علم ایران (INSF)، مدیریت منابع طبیعی پس از بحران‌هایی نظیر آتش‌سوزی یکی از عوامل مهم در حفظ کره زمین است. از این رو محققان، فعالیت‌های پژوهشی گسترده در این زمینه داشته‌اند و بنیاد ملی علم ایران هم از طرح‌هایی در این زمینه، حمایت می‌کند.

«تأثیر آتش تجویزشده حاصل از تاج دو گونه چوبی ارس (Juniperus sabina) و اسپرس خاردار (Onobrychis cornuta) بر برخی ویژگی‌های فیزیک و شیمیایی، میکروبی و بانک بذر خاک» عنوان طرحی است که رضا عرفان‌زاده، دانشیار دانشگاه تربیت مدرس توانسته است با حمایت بنیاد ملی علم ایران به پایان برساند.

عرفان‌زاده با مدرک دکتری تخصصی زیست شناسی- جامعه‌شناسی گیاهی از دانشگاه گنت بلژیک درباره علت انجام این طرح گفت: همه‌ساله آتش‌سوزی‌های زیادی در مراتع کشور ایجاد می‌شود که ممکن است موجب نابودی علوفه مرغوب و با ارزش شود. همچنین این آتش‌سوزی‌ها، خاک با ارزش مراتع را در معرض فرسایش قرار داده و موجب خسارات مالی و زیست محیطی زیادی می‌شود.

وی افزود: آتش‌سوزی شدید مراتع ممکن است اثرات زیان‌آوری بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک داشته باشد. همچنین آتش، پدیده تخریبی است که می‌تواند به شدت به پوشش گیاهی نیز آسیب بزند و به این ترتیب مانع برخی عملکردهای اکوسیستمی مانند نگهداری منابع آب، محافظت از فرسایش خاک و تجمع مواد غذایی، تنوع زیستی و گیاهی می‌شود. با دخالت آتش، معدنی‌شدن ترکیبات آلی موجود در پوشش گیاهی و سطح خاک یعنی کربن و ازت به‌سرعت روی می‌دهد.

این محقق و پژوهشگر در ادامه بیان کرد: علاوه بر تأثیری که آتش بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک می‌گذارد، بانک بذر خاک را نیز می‌تواند تحت تأثیر خود قرار دهد. بانک بذر خاک، پل زمانی میان تولید و جوانه‌زنی بذر است که مکانیسمی برای تداوم زنده‌ماندن گیاه است و مانع از انقراض گیاه در دوره‌های سخت می‌شود.

وی ادامه داد: متأسفانه، همه‌ساله گزارش‌های زیادی از آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌های کشور ارائه می‌شود که موجب حذف کامل مقدار زیادی از پوشش گیاهی می‌شود. یکی از دغدغه‌هایی که وجود دارد احیای پوشش گیاهی بعد از آتش است.

عرفان‌زاده تصریح کرد: بررسی پتانسیل‌های خود مرتع برای کمک به برگشت پوشش گیاهی می‌تواند با تأثیری که آتش بر خصوصیات مختلف رویشگاه می‌گذارد، کامل شود. نتایج این تحقیق برای مدیریت مراتع پس از آتش‌سوزی، شناخت پتانسیل احیا توسط ورودی‌های خود مرتع اهمیت دارد و می‌تواند کمک زیادی به شناخت اهمیت گونه‌های بوته‌ای در مراتع کند.

وی در پایان خاطر نشان کرد: چالش‌های مختلفی در انجام این طرح وجود داشت ولی از آنجا که این طرح برای احیای اکوسیستم ضروری بود و به مدیریت مراتع آتش گرفته هم کمک می‌کرد، با وجود همه مشکلات آن را به انجام رساندم.