ردیابی میکروپلاستیک‌ها در آبزیان رودخانه ها و ارزیابی سمیت آن‌ها

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، بررسی مشکلات زیست محیطی و رفع این مشکلات همواره از دغدغه‌های محققان و پژوهشگران بوده است و بنیاد ملی علم ایران هم از طرح‌های تحقیقاتی با این موضوعات حمایت می‌کند. از جمله طرح های مورد حمایت بنیاد، طرح پوران مخدومی، محقق پسادکتری سم شناسی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در«ارزیابی میکروپلاستیک‌های موجود در ماهی و تعیین سمیت ناشی از آن‌ها در رت است که با راهنمایی مقداد پیرصاحب اجرا شده است.

مخدومی درباره میکروپلاستیک‌ها توضیح داد: در سال‌های اخیر میکروپلاستیک‌ها توجه محققان را به خود جلب کرده است. میکروپلاستیک‌ها ذراتی با قطر کم هستند که در دو گروه اولیه و ثانویه قرار می‌گیرند. میکروپلاستیک‌های اولیه از طریق پساب فاضلاب خانگی و صنعتی، نشت و فاضلاب وارد محیط زیست می‌شوند و البته در لوازم آرایشی نظیر ضد آفتاب و مواد صنعتی، محصولات تمیزکننده نیز یافت می‌شوند.

وی ادامه داد: میکروپلاستیک‌های ثانویه نتیجه تجزیه فیزیکی، شیمیایی یا زیستی میکروپلاستیک‌های اولیه هستند که متاسفانه به دلیل مصرف بی‌رویه پلاستیک‌ها در جوامع صنعتی و در حال رشد، مقادیر آنها در محیط زیست آبی با سرعت بسیاری در حال افزایش است. میکروپلاستیک‌ها، به طور زیستی از طریق شبکه غذایی در دسترس موجودات قرار می‌گیرند و بلع میکروپلاستیک‌ها توسط موجودات آبزی عوارض جانبی زیادی نظیر انسداد مسیر گوارشی، کاهش میزان تغذیه، کاهش رشد، کاهش تحرک، مهار تولید آنزیم و القاء استرس اکسیداتیو را برای این موجودات دارد.

این پژوهشگر در ادامه گفت: با توجه به اینکه غذاهای دریایی یکی از ضروری‌ترین منابع غذایی نسبت به دیگر مواد پروتئینی به حساب می‌آیند، آلودگی‌های آبی و وجود میکروپلاستیک‌ها در غذاهای دریایی، نگرانی‌هایی را در مورد تأثیر احتمالی آن‌ها بر سلامت اکوسیستم و انسان ایجاد می‌کند. طی سال‌های اخیر، مطالعات زیادی در جهان در این زمینه انجام شده است و حضور میکروپلاستیک‌ها را در بافت‌های گوارشی، آبشش و ماهیچه موجودات آبزی نشان داده است. البته باید در نظر گرفت با اینکه مطالعات اندکی در کشور در این راستا انجام شده است اما بررسی سمیت میکروپلاستیک‌ها جهت ارزیابی ریسک صورت نگرفته است.

وی ادامه داد: تعیین نوع و مقادیر میکروپلاستیک در ماهی‌های رودخانه قره‌سوی کرمانشاه، تعیین مقدار و نوع میکروپلاستیک‌های موجود در ماهی‌های مختلف صید شده در رودخانه قره‌سو، تعیین مشخصه‌های فیزیکوشیمیایی میکروپلاستیک‌های جدا شده از سیستم گوارشی و بافت ماهیچه و تعیین مقدار و نوع میکروپلاستیک‌ها در بافت‌های مختلف ماهی از جمله اهداف انجام این طرح بوده است که خوشبختانه محقق شد.

مخدومی درباره مشکلات و چالش‌های پیش‌روی انجام این طرح گفت: مشکل اصلی ما در انجام این طرح در زمان نمونه‌گیری بروز پیدا کرد چرا که این نمونه‌ها باید از رودخانه تهیه می‌شد و بسته به فصلی که ما برای نمونه‌گیری اقدام می‌کردیم، گونه و تعداد ماهی‌ها متفاوت بود. علاوه بر این آلودگی‌های محیطی نیز سبب می‌شد تا تعداد و تنوع مناسب گونه‌ها برای نمونه‌گیری در دسترس نباشد. همچنین ما به دنبال این بودیم که وارد فاز بالینی هم بشویم اما این اتفاق نیفتاد و امیدواریم با حمایت‌های بیشتر این امکان برایمان فراهم شود.