پیشنهادهایی برای تقویت زبان فارسی

بهروز عباس‌زاده، کارشناس روابط فرهنگی بین‌المللی در یادداشتی که با عنوان «زبان فارسی؛ قدرت نرم ما و راه‌حل‌های تقویت و گسترش آن» برای انتشار در اختیار ایسنا قرار داده، نوشته است: «زبان فارسی به‌عنوان یکی از کهن‌ترین زبان‌های جهان، نه تنها وسیله‌ای برای ارتباطات روزمره است، بلکه به عنوان نگهبان هویت ملی و فرهنگی ایرانیان، نقش بی‌بدیلی ایفا می‌کند. در جهانی که به‌سرعت در حال تحول است و فرهنگ‌ها تحت فشار جهانی‌شدن و تهاجمات فرهنگی قرار گرفته‌اند، زبان فارسی می‌تواند همچون پلی برای پیوند میان گذشته و آینده عمل کند و روح ایرانی را حفظ کند.

رهبر انقلاب، نیز بارها بر اهمیت پاسداری از زبان فارسی تأکید کرده‌اند. ایشان زبان را یکی از مهم‌ترین عناصر هویت‌ساز دانسته و آن را عاملی برای مقابله با تهاجمات فرهنگی برشمرده‌اند. در عصری که قدرت‌های بزرگ سعی در تحمیل زبان و فرهنگ خود بر سایر ملت‌ها دارند، هوشیاری در برابر این تهدیدات فرهنگی ضروری است. همان‌طور که در مقاله محمدعلی ربانی نیز ذکر شده است، زبان فارسی همواره منبع قدرت نرم ایرانیان بوده و توانسته فرهنگ و تمدن ایران را به دیگر کشورها انتقال دهد.

از سوی دیگر، یکی از نگرانی‌های اصلی امروز این است که جوانان به دلیل نبود انگیزۀ کافی در زمینه ترویج و تعمیق زبان و ادبیات فارسی، به زبان‌های خارجی مانند کره‌ای و ترکی روی آورده‌اند. این گرایشات، اگرچه به‌ظاهر مثبت است، اما می‌تواند به تدریج باعث دور شدن از هویت ملی شود. وظیفه خانواده‌ها، نهادهای فرهنگی و رسانه‌هاست که با تقویت حضور زبان فارسی در آموزش و فضای مجازی، نسلی پایدار و هویت‌مند را تربیت کنند.

در پایان، باید بر اهمیت تربیت نسل جدیدی از جوانان تاکید کنیم که شخصیت‌های فرهنگی و ادبی ایرانی را قهرمان‌های خود بدانند و با افتخار به زبان و هویت ایرانی-اسلامی خود، در برابر چالش‌های جهانی بایستند.

نقش عملی زبان فارسی در زندگی روزمره و ارائه راهکارهایی برای احیای آن 

متاسفانه در حال حاضر شاهد آن هستیم که به خاطر عدم پرداختن به زبان فارسی این زبان مادری ما در حال ضعیف و نحیف شدن است به گونه‌ای که به گفته مرحوم ابوالحسن نجفی (ویراستار و مترجم برجسته) در کارگاه امکانات زبان فارسی در ترجمه در سال ۱۳۸۷: طی پژوهشی که چند سال پیش در فرهنگستان زبان و ادب فارسی در زمینه مطبوعات انجام دادیم، به این نتیجه رسیدیم که روزنامه‌های ما فقط با ۷۰۰ لغت تمام مطالب علمی، ادبی، هنری، داستانی و غیرداستانی خود را بیان می‌کنند. همین است که می‌گویند زبان فارسی ضعیف است.

 لذا برای احیای زبان فارسی باید از نهادهای آموزشی و فرهنگی کشور شروع شود. مدارس، دانشگاه‌ها، صدا و سیما و رسانه‌های اجتماعی نقش حیاتی در این مسیر ایفا می‌کنند. یکی از راه‌های کلیدی می‌تواند توجه ویژه به محتوای آموزشی و تقویت ادبیات فارسی در برنامه‌های درسی باشد. ایجاد انگیزه در جوانان برای مطالعه آثار کلاسیک و مدرن فارسی به عنوان یکی از ابزارهای بازآفرینی هویت ملی عمل می‌کند.

راه‌حل‌های پیشنهادی

۱. تولید محتواهای فرهنگی جذاب به زبان فارسی: ایجاد بازی‌های ویدئویی، اپلیکیشن‌های یادگیری زبان، فیلم‌ها و انیمیشن‌هایی که با استفاده از زبان و فرهنگ ایرانی ساخته شده باشند، می‌تواند انگیزه جوانان را برای یادگیری و استفاده از زبان فارسی افزایش دهد. نمونه‌های موفق در کشورهای دیگر نشان داده‌اند که چنین اقداماتی، نه تنها زبان را در میان نسل جوان احیا می‌کند، بلکه به ابزاری قدرتمند برای معرفی فرهنگ به دیگر کشورها تبدیل می‌شود.
   
مثلا کره جنوبی با استفاده از موسیقی پاپ (K-pop) و تولید محتواهای سرگرمی متنوع در رسانه‌های جهانی، توانسته است زبان و فرهنگ کره‌ای را به شکلی بی‌سابقه به نسل جوان در سراسر جهان معرفی کند. به همین دلیل، اکنون جوانان بسیاری در نقاط مختلف جهان به یادگیری زبان کره‌ای علاقمند شده‌اند.

۲. ایجاد شبکه‌های تلویزیونی و رسانه‌های دیجیتال به زبان فارسی: همان‌طور که انگلستان با ایجاد شبکه‌هایی مانند بی‌بی‌سی توانسته است نفوذ زبانی و فرهنگی خود را تقویت کند، ایران نیز می‌تواند با ایجاد شبکه‌های جذاب و تاثیرگذار به زبان فارسی در سطح بین‌المللی، نه تنها به حفظ زبان در داخل کمک کند، بلکه آن را به دیگر کشورها نیز گسترش دهد. این شبکه‌ها می‌توانند در جهت معرفی فرهنگ، تاریخ و ادبیات غنی ایران به جهانیان عمل کنند و زبان فارسی را به عنوان ابزاری برای دیپلماسی فرهنگی به کار گیرند.

۳. حمایت از نویسندگان، شاعران و هنرمندان فارسی‌زبان: دولت و نهادهای فرهنگی می‌توانند با حمایت از تولیدات ادبی و هنری به زبان فارسی، فضایی را فراهم کنند که این زبان همچنان به عنوان یکی از ستون‌های هویت فرهنگی ایران باقی بماند. انتشار کتاب‌ها، مجلات، پادکست‌ها و محتوای دیجیتال با محوریت زبان فارسی، به غنی‌سازی محتوای فرهنگی کمک می‌کند.
برای مثال می‌توان نگاهی به فرانسه داشت که  با حمایت مستمر از نویسندگان و شاعران خود و ایجاد جایزه‌های ادبی معتبر مانند جایزه گنکور، توانسته است زبان فرانسوی را در میان ملت خود تقویت کند و حتی در بسیاری از کشورهای دیگر به عنوان زبان فرهنگ و ادبیات شناخته شود. ایران نیز می‌تواند با تقویت برنامه‌های مشابه، جایگاه زبان فارسی را ارتقا دهد.
آیا می‌توان به جایزه ترجمه حمد که به ابتکار کشور قطر انجام شده اشاره کرد که در این جایزه هر ساله به مترجمین برتر آثار فاخر زبان‌های مختلف به عربی جایزۀ ویژه‌ای تعلق می‌گیرد. که این امر می‌تواند باعث توجه بیش از پیش جوامع اهل فرهنگ بین‌الملل به این زبان و پرداختن به این زبان بشود.

۴. تقویت دیپلماسی فرهنگی از طریق زبان فارسی: استفاده از زبان فارسی به عنوان یک ابزار قدرت نرم در کشورهای دیگر، می‌تواند به حفظ و گسترش هویت ملی ایران کمک کند. برگزاری کلاس‌های آموزش زبان فارسی در دانشگاه‌ها و موسسات فرهنگی سراسر جهان، همان‌طور که کشورهای مانند چین و اسپانیا  با موسسات کنفوسیوس و سروانتس انجام می‌دهند، یکی از راه‌های موثر برای ترویج فرهنگ و زبان ایرانی است. ایجاد مراکز فرهنگی و ادبی ایرانی در خارج از کشور نیز می‌تواند به جذب علاقه‌مندان به زبان فارسی و تقویت روابط فرهنگی با سایر ملت‌ها کمک کند.

موسسه کنفوسیوس چین با ترویج زبان و فرهنگ چینی در سراسر جهان، توانسته است دیپلماسی فرهنگی قدرتمندی ایجاد کند و زبان چینی را به عنوان یکی از زبان‌های مهم جهانی مطرح سازد البته نباید ظهور چین به عنوان یک قدرت برتر اقتصادی را نیز در این زمینه نادیده گرفت بلکه می‌توان به عنوان عامل اصلی برای جذاب شدن یادگیری این زبان دانست. ایران نیز با تاسیس مراکز فرهنگی در کشورهای هدف، می‌تواند زبان فارسی را به عنوان ابزاری برای ترویج قدرت نرم خود به کار گیرد .

۵. اعطای نشان سفیر فارسی به منظور تقدیر از افرادی که در ترویج و گسترش زبان و ادبیات فارسی نقش مؤثری ایفا کرده‌اند.

اعطای نشان سفیر فارسی یک ابتکار فرهنگی با هدف ارج نهادن به کسانی می‌تواند باشد که در عرصه‌های مختلف برای ترویج و گسترش زبان و ادبیات فارسی کوشش کرده‌اند. این نشان به نویسندگان، شاعران، مترجمان، استادان دانشگاه، محققان و حتی رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی اعطا می‌شود که سهم بسزایی در معرفی فارسی به جهان داشته‌اند. این جایزه نه تنها قدردانی از تلاش‌های این افراد و نهادهاست بلکه انگیزه‌ای مضاعف برای سایرین ایجاد می‌کند تا با عشق و انگیزه بیشتری در مسیر حفظ و گسترش این میراث فرهنگی گام بردارند. همچنین، اعطای این نشان می‌تواند به ایجاد شبکه‌ای از فعالان و دوستداران زبان فارسی در سراسر جهان کمک کند، که از طریق تعامل و همکاری بتوانند پروژه‌های مشترک ادبی و فرهنگی را به ثمر رسانند.

۶. گسترش انواع همکاری‌ها با کشورهای فارسی‌زبان، به‌ویژه در زمینه صادرات محصولات فرهنگی و تولید آثار مشترک از جمله کتاب، فیلم، سریال، مستند و سایر حوزه‌های هنری.

پرداختن به این همکاری‌ها با کشورهای فارسی‌زبان، به‌ویژه در زمینه صادرات محصولات فرهنگی و تولید آثار مشترک، می‌تواند به نوعی پلی برای ایجاد ارتباطات عمیق‌تر و پایدارتر میان این ملت‌ها باشد. این همکاری‌ها می‌توانند شامل تلاش‌های مشترک در تولید کتاب‌های ادبی، تاریخی و علمی، فیلم‌ها، سریال‌ها، مستندهای فرهنگی و هنری باشند که نه تنها به معرفی بهتر فرهنگ و تاریخ مشترک کمک می‌کنند، بلکه بستری برای تبادل اندیشه‌ها و تجربه‌های هنری و فرهنگی فراهم می‌آورند. از طریق این همکاری‌ها، ظرفیت‌های هنری و فرهنگی کشورهای فارسی‌زبان می‌تواند به جهان معرفی شود و علاوه بر تقویت روابط دیپلماتیک، منجر به ایجاد فرصت‌های اقتصادی و شغلی در حوزه‌های مختلف فرهنگی شود. این تعاملات همچنین به حفظ و ترویج زبان و ادبیات فارسی در سطح جهانی کمک می‌کنند و شور و شوق جدیدی در میان نسل‌های جوان ایجاد می‌کنند تا این میراث ارزشمند را با عشق و انگیزه‌ای تازه دنبال کنند.

اگرچه زبان فارسی یکی از ارزشمندترین سرمایه‌های فرهنگی ماست، اما بدون تلاش مشترک نهادهای مختلف جامعه، ممکن است با چالش‌های بیشتری روبه‌رو شود. احیای زبان فارسی به عنوان سنگر هویت ملی و فرهنگی ایران و یک قدرت نرم در نظام بین الملل، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و همکاری همه‌جانبه است. با توجه به تجربه موفق دیگر کشورها در استفاده از زبان به عنوان یک ابزار قدرت نرم، ما نیز می‌توانیم از زبان فارسی نه تنها به عنوان ابزاری برای حفظ هویت داخلی، بلکه به عنوان پلی برای برقراری ارتباطات فرهنگی با سایر کشورها استفاده کنیم.

انتهای پیام