انسان‌ها از چه زمانی شروع به پختن غذا کردند؟
به صورت کلی باید گفت که زمان آن نامشخص است. اما شواهد نشان می‌دهد که مردم حداقل از ۵۰ هزار سال پیش و حداکثر ۲ میلیون سال پیش توانایی غذا پختن داشته‌اند. این شواهد از دو حوزه به دست می‌آید: باستان‌شناسی و زیست‌شناسی.
یکی از شواهد باستان‌شناسی برای پخت و پز، دانه‌های نشاسته پخته‌شده موجود در جرم دندان یا پلاک دندانی فسیل شده است. این شواهد را می‌توان در دندان‌هایی با قیمت ۵۰ هزار سال پیدا کرد. اما قبل از آن مدارک بر اثبات چنین چیزی کمتر واضح است.
به طور کلی دانشمندان به دنبال شواهدی هستند که نشان دهد انسان بر آتش چیره شده است. آتش کنترل‌شده اما لزوماً به معنی وجود پخت و پز نیست و انسان‌های نخستین می‌توانستند از آن برای تولید گرما یا برای ساختن ابزار استفاده کنند.
بتان لینسکات، ژئوشیمیدان باستان‌شناسی در دانشگاه آکسفورد، در این باره می‌گوید: «در تمام مدارک باستان‌شناسی شواهدی از آتش‌سوزی وجود دارد. اما مشکل این است که تشخیص دهیم آتش کنترل شده بود یا آتش‌سوزی؟ انسان‌ها می‌توانسته‌اند یک شاخه در حال سوختن را برداشته و آن را برای ساختن ابزار استفاده کرده باشند. اما این به معنای کنترل آتش نبوده است.»
وی اضافه کرد: «یکی از چیزهای کلیدی هنگامی که به دنبال شواهدی برای کنترل آتش هستید، ساختار احتراق واقعی است. بنابراین شاید داشتن سنگ‌هایی که به حالت دایره چیده شده‌اند و سپس مقداری خاکستر در وسط آن به همراه بقایای سیلیسی ناشی از سوختن گیاهان مرده چنین چیزی را در اختیار شما بگذارد.»
محققان این قبیل نشانه‌ها را در بسیاری از مکان‌های محل زیست هوموساپین‌ها (یا همان انسان خردمند) پیدا کرده‌اند.
یک تیم تحقیق در غار «قاسم» در اسرائیل شواهدی از یک آتشدان ۳۰۰ هزار ساله را در نزدیکی بقایای حیوانات قصابی‌شده یافته‌اند.
در غاری در سافولک انگلیس نیز یک آتشدان ۴۰۰ هزار ساله حاوی استخوان سوخته و سنگ چخماق حاصل از ابزارسازی کشف شده است. حتی دورتر از این مکان‌ها، وجود خاکستر در غار «ووندرورک» در آفریقای جنوبی باعث شد دانشمندان مشکوک شوند که پخت و پز حتی یک میلیون سال پیش اتفاق افتاده است.
دکتر ریچارد رانگهام، استاد بازنشسته انسان‌شناسی زیستی در دانشگاه هاروارد، در این خصوص می‌گوید: «[غار] آنقدر ژرف است که حدود ۳۰ مترعمق دارد. به همین خاطر احتمالاً یک میلیون سال پیش یک فرآیند طبیعی نمی‌توانسته مسئول تولید این خاکستر باشد.»
در همین حال شواهدی از آتش‌سوزی کنترل شده در کنیا در ۱.۶ میلیون سال پیش وجود دارد.
محققان در اسرائیل و در حین کار در دره رود اردن، شواهد قانع‌کننده‌تری از پخت و پز مربوط به ۷۸۰ هزار سال پیش یافته‌اند. در این مکان که به «جسر بنات يعقوب» معروف است، نه تنها دایره‌هایی از سنگ وجود داشت که نشان‌دهنده یک اجاق بود، بلکه استخوان‌هایی از ماهی نیز به چشم می‌خورد که شواهد نشان می‌داد حرارت دیده‌اند.
در سوی مقابل شواهد بیولوژیکی از زمان شروع پخت و پز در تکامل بدن انسان وجود دارد. دکتر رانگهام در این باره می‌گوید: «ما گونه‌ای متفاوت از سایر گونه‌های روی زمین هستیم زیرا از نظر بیولوژیکی با خوردن غذاهای پخته سازگار شده‌ایم. بنابراین سوال این است این سازگاری چه زمانی اتفاق افتاده است؟».
وی در پاسخ می‌گوید این کار تکاملی ممکن است حتی قبل از ظهور انسان مدرن باشد.
هومو ارکتوس، یا انسان راست قامت، اولین دسته از انسان‌تبارها بود که نسبت‌های بدنی با شباهت کمتر به نخستی‌سانان و بیشتر شبیه انسان داشت. برخی از این ویژگی‌ها نشان می‌دهند آن‌ها ممکن است اولین افرادی بوده باشند که غذا پخته‌اند.
یکی از تفاوت‌های عمده بین انسان و نخستی‌سانان، اندازه روده ما است. از آنجایی که آشپزی نیاز به هضم کمتری دارد، روده ما کوچک‌تر از روده آن‌هاست.
دکتر رانگهام در این باره می‌گوید: «روده بزرگ ما تقریباً دو سوم اندازه روده شامپانزه، بونوبو یا گوریل است. این بدان معناست که ما به جای شکم‌های برآمده، شکم نسبتاً صافی داریم، به خصوص در مقایسه با میمون بزرگی که غذای خوبی خورده باشد.»
روده‌های طولانی باعث می‌شود نخستی‌سانان لگن‌های پهن‌تر و دنده‌های گشادتری داشته باشند. اجداد انسانی ما اما این ویژگی‌ها را حدود ۲ میلیون سال پیش از دست دادند.
رانگهام اضافه می‌کند: «موضوع دیگری که در آن زمان اتفاق افتاد، یعنی تقریبا ۱.۸ میلیون سال پیش، بزرگترین کاهش اندازه دندان‌های جونده در تاریخ تکامل بشر بود و این باز هم خیلی با این ایده که ناگهان چیزی در رژیم غذایی تغییر کرده مطابقت دارد. به طور خاص، رژیم غذایی نرم‌تر و راحت‌تر برای جویدن شده است.»
به همین خاطر می‌توان اینطور استنباط کرد که پخت و پز حدود ۱.۹ میلیون سال پیش با انسان راست‌قامت آغاز شد. با این حال بدون شواهدی مبنی بر استفاده کنترل‌شده از آتش توسط آن‌ها، این ایده که انسان راست‌قامت اولین انسان آشپز بود هنوز اثبات‌نشده باقی می‌ماند.
این مطلب از سایت ایتنا گردآوری شده است.
منبع: ایتنا