چاقی شکمی هورمونی؛ عوامل و درمان

چاقی شکم همیشه به دلیل رژیم غذایی نادرست یا کمبود تحرک نیست و در مواردی می‌تواند ناشی از از بین رفتن تعادل هورمونی باشد و می‌تواند افراد از هر جنسیتی را تحت تاثیر قرار ‌دهد. این مشکل گاه ناشی از هورمون‌های جنسی مانند استروژن و تستوسترون است، اما هورمون‌های دیگر مانند کورتیزول، لپتین و انسولین نیز می‌توانند در آن نقش داشته باشند.

در چاقی شکمی هورمونی، چربی اطراف ناحیه میانی بدن تجمع می‌کند و ممکن است احساس سنگینی، نفخ و ناراحتی به دنبال داشته باشد. چاقی شکمی ناشی از هورمون با تغییر رژیم غذایی و حتی ورزش از بین نمی‌رود و بسته به علت آن، می‌تواند با علائمی نظیر تغییرات خلقی، مشکلات خواب، استرس و احساس گرسنگی با وجود خوردن غذا همراه باشد.

هورمون‌ها همچون پیام‌رسان‌های شیمیایی در سراسر بدن عمل می‌کنند و نقش‌های خاصی بر عهده دارند.

کورتیزول که به‌عنوان هورمون استرس شناخته می‌شود، بر سوخت‌وساز و تقریبا تمامی اندام‌ها و بافت‌های بدن تاثیر می‌گذارد. مقدار زیاد کورتیزول می‌تواند باعث بازتوزیع چربی در ناحیه شکم شود و اشتهای فرد را برای غذاهای آرامش‌بخش‌ پرانرژی (غذهای پرکالری و خوش‌طعم مثل انواع شیرینی، چیپس، پیتزا) افزایش می‌دهد. 

به گزارش وری‌ول‌هلت، سندرم کوشینگ بیماری نادری است که در اثر آن کورتیزول بیش از حد تولید می‌شود. بدن هم می‌تواند به خودی‌خود مقدار زیادی کورتیزول بسازد اما سندرم کوشینگ معمولا در نتیجه مصرف طولانی‌مدت استروئیدها ایجاد می‌‌شود. علامت آن هم افزایش چربی در ناحیه قفسه سینه و شکم اما لاغری در بازوها و پاها است.

هورمون‌‌های لپتین و گرلین هم در بدن با هم کار می‌کنند تا گرسنگی، احساس سیری و مصرف انرژی را تنظیم کنند. لپتین که یک هورمون پپتیدی تولید بافت چربی است، اشتها را کاهش می‌دهد و به ما فرمان سیری می‌دهد. گرلین اشتها را افزایش و سرعت سوخت‌وساز بدن را کاهش می‌دهد. فقدان تعادل میان این هورمون‌ها می‌تواند به افزایش وزن منجر شود.

هورمون‌های تیرویید، به‌ویژه ترییدوتیرونین آزاد یا اف‌تی‌۳ (FT3) در توزیع چربی شکم نقش مهمی دارند. فقدان تعادل در هورمون‌های تیرویید می‌تواند به شکم هورمونی یا افزایش وزن به‌طور کلی منتهی شود.

افزایش وزن در ناحیه شکم می‌تواند نشانه‌ مقاومت به انسولین هم باشد. در این حالت، سلول‌های عضلات، چربی و کبد به انسولین درست واکنش نشان نمی‌دهند. این موضوع باعث می‌شود که لوزالمعده انسولین بیشتری تولید کند. مقاومت به انسولین گاهی اوقات پیش‌درآمدی برای ابتلا به پیش‌دیابت و دیابت نوع ۲ است.

تجمع چربی در شکم زنان می‌تواند به دلیل قرار داشتن در دوره پیش یائسگی یا پس از یائسگی، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا بیماری التهابی اندومتریوز رخ دهد.

در مردان نیز هورمون تستوسترون نقش مهمی در تنظیم چربی بدن و توده عضلانی دارد. سطح پایین تستوسترون می‌تواند باعث تجمع چربی در ناحیه شکم و کاهش توده عضلانی شود. چاقی نیز می‌تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد. این وضعیت می‌تواند به یک چرخه معیوب منجر شود که در آن چاقی باعث کاهش تستوسترون و کاهش تستوسترون باعث افزایش چاقی می‌شود.

عوارض و عوامل خطر 

چاقی شکمی می‌تواند باعث التهاب مزمن شود و خطر ابتلا به درد و ناراحتی‌ به دلیل فشار روی کمر و مفاصل، مقاومت به انسولین، دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی‌عروقی و انواع سرطان‌ را افزایش دهد.

به کمک آزمایش خون می‌توان سطح بسیاری از هورمون‌‌ها در بدن از جمله کورتیزول، استروژن، انسولین، پروژسترون، تستوسترون و هورمون‌های تیرویید را اندازه گرفت. در صورت مشاهده فقدان تعادل هورمونی، متخصص سلامت و بهداشت شما را به متخصص غدد ارجاع می‌‌دهد. 

اگر با افزایش ناگهانی چاقی شکمی مواجه‌اید و علائم دیگری مانند مشکلات خواب، استرس بالا، تغییر اشتها، رشد مو یا ریزش مو، مشکلات روده و درد شکم هم دارید، بهتر است با متخصص یا پزشک مشورت کنید.