فوران ۱۰ هزار کیلومتری بخار آب از یکی از قمرهای زحل

انسلادوس یکی از قمرهای زحل است که به‌عنوان یکی از گزینه‌های وجود حیات خارج از کره زمین مطرح می‌شود. این ستون عظیم بخار آب نمونه‌ای بی‌سابقه‌ از فوران‌های این‌چنینی است که بخار آب را تا ارتفاع ۱۰ هزار کیلومتری، فاصله‌ای برابر مسافت ژاپن تا ایرلند، به فضا پرتاب و هر ثانیه تقریبا ۳۰۰ لیتر آب به فضای خالی وارد می‌کند.

به گزارش ایتنا و به نقل از ایندیپندنت، فوران بخار آب از انسلادوس که دارای اقیانوس عمیق آب شور زیر پوسته بیرونی یخی‌اش است، پدیده ناشناخته‌ای نیست اما این نخستین باری است که چنینی ستون عظیمی با پهنای حدود ۵۰۰ کیلومتر ایجاد می‌شود.

جرونیمو ویلانووا، نویسنده اصلی این مقاله و دانشمند علوم سیاره‌ای در مرکز پرواز فضایی گادرد ناسا در مریلند، می‌گوید: «واقعا از بزرگی و گستردگی آن تحت تاثیر قرار گرفتیم. مطمئن نبودیم که چه انتظاری داشته باشیم.»

پژوهشگران انسلادوس، ششمین قمر بزرگ سیاره زحل، را نوامبر ۲۰۲۲ به کمک تلسکوپ فضایی جیمز وب رصد کردند. تصاویری که با «ابزار طیف‌نگار فروسرخ نزدیک» این تلسکوپ ثبت شد، چیزی را نشان می‌داد که دانشمندان آن را «یک ستون فوق‌العاده وسیع» توصیف می‌کنند.

اندازه‌گیری‌ها و بررسی‌های این تلسکوپ نشان می‌دهد که انسلادوس در هر ثانیه ۳۰۰ کیلوگرم آب از دست می‌دهد که این میزان برای پر کردن یک استخر شنا در اندازه استاندارد المپیک طی چند ساعت کافی است.

پژوهشگران در مقاله‌ای توضیح دادند که رصد این ستون بخار آب قدرت مشاهداتی تلسکوپ فضایی جیمز وب در شناخت جزئیات این قمر اقیانوسی را نشان می‌دهد. آن‌ها می‌افزایند این تلسکوپ «دریچه‌ای جدید به روی کشف انسلادوس می‌گشاید» و ما را برای اجرای ماموریت‌های فضایی آتی روی این قمر زحل آماده می‌کند.

انسلادوس به عنوان یک کره و به عبارت دقیق‌تر قمر اقیانوسی توصیف می‌شود؛ زیرا دانشمندان بر این باورند که یک اقیانوس سراسری زیر سطح یخی آن قرار دارد. در رصدهای پیشین از این قمر زحل، توده‌های بخار آب حامل ذرات یخ و مواد شیمیایی آلی و فوران‌های آب‌فشان‌مانند از میان شکاف‌های سطحی معروف به خطوط ببری مشاهده شده‌اند.

از آن‌جا که انسلادوس با سرعت زیادی دور زحل می‌گردد و یک دور پیرامون سیاره را در کمتر از یک روز زمینی کامل می‌کند، بخار آب به مدار قمر می‌ریزد و حلقه‌ای عظیم شبیه دونات به شکل هندسی چنبره را تشکیل می‌دهد. بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از رصد‌های تلسکوپ، حدود ۳۰ درصد از آب خروجی از انسلادوس به چنبره می‌رسد و بقیه آن به محیط اطراف زحل می‌رود.

این یافته‌ها بر اساس مشاهدات ماموریت فضایی بسیار موفق کاسینی است که برای کاوش روی زحل و ده‌ها قمر آن یک دهه زمان صرف کرد. کاسینی نخستین کاوشگری بود که از توده‌های فورانی انسلادوس تصویربرداری کرد و برای نمونه‌برداری از اجزای تشکیل‌دهنده جریان‌های بخار از میان آن‌ها عبور کرد.

دانشمندان ناسا در سال ۲۰۱۷ گزارش دادند که انسلادوس تقریبا تمام مواد لازم شناخته‌شده برای وجود حیات را دارا است؛ موادی از جمله آب، انرژی و مواد شیمیایی مرتبط با حیات. این باور در بین دانشمندان وجود دارد که منبع انرژی این قمر چیزی شبیه منافذ داغ زیردریا است که در زمین، دربرگیرنده انبوهی از گونه‌های حیات است. هدف ماموریت‌های فضایی آینده به این قمر یخ‌زده اقیانوسی کشف ضخامت پوسته بیرونی یخی و اندازه‌گیری عمق اقیانوس زیرسطحی است.