رصد هلال ماه شوال در پهنه ایران در ۲۱ فروردین

علی ابراهیمی سراجی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، ضمن اشاره به اینکه رویت هلال پیشینه طولانی دارد، اظهار کرد: زمانی که انسان ها نیاز به کشاورزی یا دامپروری پیدا کردند، «ماه» تقویم ملموسی برای آن ها بوده که نیاز به نگارش نداشته و آن ها از طریق چرخش ماه به دور زمین می توانستند روزشماری کنند و در واقع ماه شاید راحت ترین تقویمی بوده که در دست بشر بوده است.

پیشنیه رویت هلال ماه/جدایی تقویم قمری از شمسی بعد از ظهور اسلام

مسئول رصدخانه ماهانی افزود: برای شروع این تقویم از اولین هلال ماهی که در افق غربی ظاهر می شده استفاده می کردند و هر شب کار شمارش را ادامه می دادند، حتی برخی از کشورهای مختلف این تقویم را به شکل قمری-شمسی استفاده می کردند و بعد از گذشت ۱۲ ماه قمری، با توجه به اینکه تقویم قمری ۱۱ روز از تقویم شمسی کوتاه‌تر است، هر ۲ تا ۳ سال، یک ماه کبیسه را به آن اضافه می کردند و این باعث می شده که این تقویم منطبق بر تقویم شمسی شود.

ابراهیمی با بیان این مطلب که بعد از ظهور اسلام، تقویم قمری از تقویم شمسی جدا شد و خیلی از وقایع صدر اسلام تا زمان های بسیار طولانی در تقویم قمری نگاشته شد، خاطرنشان کرد: بنابراین بسیاری از مناسک مذهبی، گرامیداشت ها و ایام های مختلف در این تقویم مشخص شده است. پس بحث دیدن هلال ماه پیشینه طولانی دارد و بیش از چند هزار سال می رسد ولی اولین ضابطه های رویت ماه ۳ هزار سال پیش توسط بابلی ها ارائه شد و بعد از آن هم با ظهور اسلام این ضابطه ها توسط دانشمندان دوره اسلامی از جمله خوارزمی، خازنی، بتانی، ابن یونس، خواجه نصیر طوسی و حبش حاسب پیگیری شد و دانشمندان از قرن دوم تا نهم هجری معیارهای مختلفی در مورد دیده شدن هلال ماه ارائه داده اند.

از سال ۱۹۱۰ میلادی اولین معیارهای نوین رویت هلال ارائه شد

به گفته عضو ستاد استهلال استان تهران، رویت هلال ماه از قرن نوزدهم میلادی شروع شده است و از سال ۱۸۵۶ گزارشات رصد هلال جمع آوری شده و تقریبا از سال ۱۹۱۰ میلادی اولین معیارهای نوین رویت هلال ارائه شد و تا الان معیارهای مختلفی در این زمینه مبنی بر پیش بینی دیدن هلال ماه در داخل خارج از کشور ساخته شده و برخی نیز به ثبت رسیده است.

رویت هلال ماه در کشورهای مختلف

این کارشناس نجوم درباره رویت هلال ماه در کشورهای مختلف نیز توضیح داد و گفت: رویت ماه در کشورهای مختلف برحسب احکام فقهی کشورهای مختلف متفاوت بوده و ممکن است در کشوری مثل عربستان بعد از مقارنه ماه و خورشید اگر هلال ماه بعد از خورشید در شهر مکه غروب کند، اول ماه را اعلام می کنند.

اختلاف نظر در اعلام رویت هلال ماه به دلیل اختلاف آرا فقهی

ابراهیمی تصریح کرد: در ایران نیز دو دهه است که رصد ماه با چشم مسلح وارد تقویم رسمی کشور شده و رویت ماه با ابزارهای رصدی در روز و حتی در حضور خورشید از لحاظ فقهی مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه در گذشته چون رصد هلال ماه با چشم مطرح بوده، برخی از فقها هم رصد هلال با چشم را مورد قبول می دانند برخی دیگر از فقها یک سری از مسائل مثل اتحاد افق یا اشتراک در شب را قبول دارند. بنابرین این تفاوت آرای فقهی باعث شده کشورها در اعلام هلال ماه جدید خصوصا ماه شوال یا عید فطر اختلاف نظر داشته باشند.

وی درباره هلال ماه شوال نیز توضیح داد و گفت: برای بررسی رویت پذیری هلال ماه شوال باید ابتدا به لحظه مقارنه ماه و خورشید توجه کنیم یعنی زمانی که ماه به دیدار خورشید می رود و ماه تا یکی دو روز ممکن است در آسمان دیده نشود. این لحظه در ساعت ۲۱ و ۵۰ دقیقه دوشنبه ۲۰ فروردین ۱۴۰۳ رخ می دهد و هلال ماه هنوز شکل نگرفته است و در این زمان یک خورشیدگرفتگی کلی خواهیم داشت که در کشورهای مکزیک، آمریکا و کانادا دیده می شود.

۲۱ فروردین هلال ماه در ایران با چشم غیر مسلح قابل دیدن است

عضو تحریریه مجله نجوم اضافه کرد: بعد از این زمان است که ماه از خورشید فاصله می گیرد و ما به غروب روز ۲۱ قمری می رسیم، هلال ماه در پهنه ایران به راحتی با چشم غیر مسلح قابل دیدن است و حدودا ۱۰ درجه ارتفاع دارد و تقریبا یک ساعت بعد از غروب خورشید قابل دیدن است و یک درصد از سطح ماه روشن است. این هلال به راحتی با ابزار رصدی دیده می شود و برای دیدن با چشم به مقداری هوای مناسب و تمیز نیاز داریم.

در اکثر کشورهای مسلمان چهارشنبه ۲۲ فروردین عید فطر است

ابراهیمی گفت: با توجه به اینکه در کشورهای مختلفی که احکام فقهی مختلفی دارند در شامگاه ۲۰ فروردین در اکثر کشورهای اسلامی از جمله در مکه ماه زودتر از خورشید غروب می کند و با توجه به اینکه هلال ماه در ۲۱ فروردین با چشم غیرمسلح دیده می شود به نظر می رسد اکثر کشورهای مسلمان همزمان چهارشنبه ۲۲ فروردین را به عنوان عید فطر اعلام می کنند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در برخی کشورها از جمله عربستان، ماه رمضان یک روز زودتر از ایران آغاز شد و به همین دلیل ماه قمری در این کشورها ۳۰ روزه به پایان می‌رسد ولی در ایران در صورت مشاهده هلال ماه، رمضان ۲۹ روزه به پایان خواهد رسید.