قرنطینه فضانوردان آپولو پس از فرود نمایشی بود؟

در شهری کوچک و دورافتاده تعدادی از ساکنان از همه‌جا بی‌خبر ناگهان در اثر ابتلا به یک نوع طاعون ناشناخته جان خود را از دست می‌دهند. این بیماری از فضا به زمین آمده و هیچ درمان شناخته‌شده‌ای برای آن وجود ندارد و ایالات متحده باید پیش از آنکه این بیماری جهان را فرا بگیرد و بشر را نابود کند، برای مهار آن راهی پیدا کند.

این موضوع اصلی داستانی از مایکل کرایتون است که سال ۱۹۶۹ نوشته شد. این کتاب تنها دو ماه پیش از رسیدن انسان به ماه منتشر شد و در زمان خود، به هراس از اینکه فضانوردان آپولو ۱۱ ممکن است چه نوع بیماری همراه خود به زمین بیاورند، دامن زد.

به گزارش ایتنا و به نقل از ایندیپندنت، لایوساینس در گزارشی که اخیرا منتشر کرد، به پروتکل‌های ناسا در این زمینه نگاهی انداخته و از رازی مهم پرده‌ برداشته است: اینکه قرنطینه کردن فضانوردان آپولو ۱۱ پس از بازگشت به زمین عملا بی‌فایده و صرفا برای جلوگیری از گسترش این هراس عمومی بوده است.

این گزارش با استناد به مقاله منتشرشده در مجله تاریخ علم دانشگاه شیکاگو تصریح می‌کند که این اقدام‌ها، یعنی قرنطینه مسافران ماه پس از بازگشت به زمین، تا حد زیادی نمایشی بوده است.

هنگامی که فضانوردان برای نخستین بار در سال ۱۹۶۹ از ماه به زمین بازگشتند، مقام‌های ناسا نگران بودند مبادا میکروب‌های فضایی ناشناخته به زمین آورده شوند. تا آن زمان نه ایالات متحده و نه اتحاد جماهیر شوروی، هیچ‌کدام نتوانسته بودند کاوشگری را با موفقیت از ماه به زمین بازگرداندندــ چه رسد به اینکه کاوشگر نمونه‌های خاک ماه را هم به زمین بیاورد و سرنشین واقعی داشته باشند. در نتیجه در آن زمان هیچ‌کس مطمئن بود که آیا روی ماه موجودات میکروسکوپی وجود دارند یا خیر.

از این رو، ناسا یک مرکز قرنطینه به نام آزمایشگاه ال‌آر‌ال (LRL) در هیوستون راه‌اندازی کرد تا از احتمال ورود میکروب‌های بیگانه به زمین جلوگیری کند. هنگامی که سرنشینان آپولو ۱۱ از ماموریت فضایی خود بازگشتند، بلافاصله به این مرکز پیشرفته چند میلیون دلاری منتقل شدند و سه هفته آنجا ماندند. بر اساس گزارش نیویورک‌تایمز در آن زمان، ۲۴ کارمند ناسا هم که هنگام پیاده شدن فضانوردان در معرض مواد ماه قرار گرفته بودند، قرنطینه شدند.

پروتکل قرنطینه به ظاهر منطقی به نظر می‌رسید اما پژوهشی جدید نشان می‌دهد که این اقدام با وجود آنکه در قالب تلاش‌های «حفاظت سیاره‌ای» انجام گرفت و پول و منابع بسیاری در آن سرمایه‌گذاری شد، عمدتا نمایشی بود. داگومار دگروت، نویسنده این مقاله و تاریخدان دانشگاه جورج تاون، می‌نویسد که پروتکل قرنطینه صرفا به این دلیل موفقیت‌آمیز به نظر رسید که اساسا نیازی به آن نبود.

پژوهش دگروت نشان می‌دهد ناسا به این مسئله آگاه بود که پروتکل قرنطینه‌اش احتمالا ناکافی است. به عنوان مثال، فضاپیمای آپولو به گونه‌ای طراحی نشده بود که از انتقال آلاینده‌های احتمالی ماه به زمین جلوگیری کند و هنگامی که کپسول در اقیانوس آرام افتاد، کابین کپسول به شکلی طراحی شده بود که باید به طور کامل باز می‌شد تا فضانوردان درون آن، یعنی نیل آرمسترانگ، باز آلدرین و مایکل کالینز بتوانند از آن خارج شوند. هوای داخل ماژول نیز هم‌زمان با ورود مجدد سفینه به جو زمین به داخل اتمسفر تخلیه شد تا اطمینان حاصل شود که سرنشینان در جریان عملیات بازگشت، دچار مسمومیت با دی اکسید کربن نمی‌شوند.

در عین حال، ناسا می‌دانست که خطر انتقال نوعی طاعون فضایی با ورود فضانوردان آپولو ۱۱ بسیار کم است. آن‌ها با این کار در واقع قصد داشتند توانایی خود را برای مهار یک تهدید میکروبی نشان دهند تا مردم دچار وحشت نشوند. در بیانیه‌ آن زمان ناسا، به شهروندان نگران اطمینان داده شده بود که برای مقابله با چنین تهدیدی، آزمایشگاهی با قابلیت‌های بی‌نظیر ساخته شده است.

نمی‌توان با قاطعیت گفت که اگر آپولو ۱۱ میکروب‌های ماه را به زمین آورده بود، آیا این میکروب‌های احتمالی خطری برای انسان ایجاد می‌کردند یا نه. واقعیت این است که اغلب گونه‌‌های میکروبی روی زمین برای انسان کاملا بی‌ضررند و برخی از گونه‌ها حتی برای سلامتی ما مهم و حیاتی‌اند. همچنین از آنجایی که هر میکروب احتمالی موجود در ماه در مدتی بسیار طولانی و به صورت جداگانه از حیات روی زمین تکامل یافته، احتمال اینکه روی سلول‌های ما اثری داشته باشد، کم است.

از این رو پروتکل ناقصی که برای قرنطینه آپولو ۱۱ استفاده شد، می‌تواند برای ماموریت‌های فضایی آینده درس ارزشمندی باشد. ماموریت‌‌هایی که هدف آن‌ها بازگرداندن نمونه‌هایی از مریخ و همچنین فرستادن سرنشین به آنجا و بازگرداندن آن‌ها به زمین است. ضمن آنکه با در نظر گرفتن جو و ژئوشیمی موجود در مریخ، احتمال وجود حیات میکروبی در مریخ بسیار بیشتر از ماه است.

ناسا در سال ۲۰۲۰ از روشی جدید برای مقابله با میکروب‌های فضایی احتمالی خبر داد.  این دستورالعمل هنوز اجرایی نشده است اما حتی با وجود این استانداردها هم احتمال دارد مهار کامل یک میکروارگانیسم فضایی ازکنترل‌خارج‌شده غیرممکن باشد. پس فقط باید امیدوار باشیم چنین میکروب‌‌هایی در صورت وجود، ضرری برای ما نداشته باشند یا با ضدعفونی‌کننده از بین بروند.